E-Księgarnia
Na placu św. Jana Pawła II w Kwidzynie odbył wernisaż wystawy „Jesteśmy Polakami”. Związek Polaków w Niemczech. Prezentacja ukazuje historię, dokonania, najważniejsze postacie związane z działalnością Związku Polaków w Niemczech. Zaprezentowana w Kwidzynie część jest pierwszą z większego cyklu (prezentacja kolejnej części odbędzie się 15 listopada w Lęborku).
W wernisażu wzięło udział grono znakomitych gości, wśród których obecny był m.in. wojewoda pomorski Dariusz Drelich, liczna delegacja Instytutu Pamięci Narodowej na czele z prezesem dr. Karolem Nawrockim, służby mundurowe i licznie zgromadzona młodzież szkolna.
Wernisaż wystawy poprowadził Artur Chomicz z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej, który po przywitaniu gości oddał głos prezesowi IPN.
Kiedy po zakończeniu I wojny światowej, w wyniku traktatu wersalskiego, milion Polaków zostało poza granicami odradzającej się II Rzeczypospolitej, właśnie w Niemczech okazało się jasne, że trzeba założyć związek, który zadba o to, aby Polacy mogli walczyć o swoje prawa. Myślę sobie dzisiaj [...] ile odwagi, determinacji, musiał mieć w sobie Stanisław Sierakowski, kiedy 100 lat temu zakładał Związek Polaków w Niemczech – podkreślał dr Karol Nawrocki.
W momencie, kiedy mniejszość polska w Niemczech nie może cieszyć się prawami takimi, jak mniejszość niemiecka w Polsce, a w Niemczech wciąż obowiązuje zarządzenie Hermanna Göringa z roku 1940, podczas gdy Niemcy nie zapłacili Polsce reparacji i odszkodowań za II wojnę światową, to naszym obowiązkiem w myśl historycznej przyzwoitości i szacunku do tych, których zobaczymy na naszej wystawie, jest upominanie się o sprawy polskie – zaznaczył.
Następnie głos zabrał dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku, autor i koordynator wystawy, dr Paweł Warot.
Stulecie powstania Związku Polaków w Niemczech jest znakomitą okazją do tego, aby przypomnieć, że w odrodzonej po I wojnie światowej II Rzeczypospolitej, w jej granicach, nie znalazły się wszystkie ziemie polskie. Znaleźli się Polacy poza granicami Rzeczypospolitej – m.in. na Warmii, Mazurach, Powiślu, na Śląsku Opolskim, którzy dla zachowania swojej polskości, dla zachowania języka narodowego, rodzimej kultury postanowili się zorganizować – mówił dyrektor gdańskiego IPN, przedstawiając wystawę.
Na zakończenie tej części wydarzenia dr Paweł Warot oprowadził gości po prezentacji, prezentując zebranym kolejne panele.
Druga część wydarzenia odbyła się w I Liceum im. dr. Władysława Gębika – dawnego Polskiego Gimnazjum. Szkoła powstała w drugiej połowie lat trzydziestych, w niemieckich wówczas Prusach Wschodnich. O polskości tego miejsca przypominają liczne tablice zawieszone na szkole, upamiętniające m.in. pierwszego dyrektora Władysława Gębika. Za swoją godną postawę polskiego patrioty został aresztowany jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, a resztę wojennych lat spędził w niemieckich obozach koncentracyjnych. W br. szkoła obchodzi 85. rocznicę powstania. O bogatej historii tego miejsca przypomina Izba Pamięci, którą zwiedzili goście, w tym delegacja Instytutu Pamięci Narodowej na czele z prezesem IPN oraz wojewoda pomorski Dariusz Drelich.
Następnie na auli liceum odbyła się sesja popularnonaukowa nt. historii Związku Polaków w Niemczech. Poprzedziły ją kolicznościowe przemówienia, w tym prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Karola Nawrockiego, wojewody pomorskiego Dariusza Drelicha i gospodarza miejsca, dyrektor szkoly Joanny Poźniak.
Uroczystym momentem było wręczenie okolicznościowych ryngrafów przez dyrektora Oddziału IPN w Gdańsku osobom zasłużonym w upamiętnianiu historii Związku Polaków w Niemczech.
W czasie sesji wysłuchaliśmy referatów:
- Łukasza Rzepczyńskiego (Zamek w Kwidzynie Oddział Muzeum Zamkowego w Malborku): Budowa i organizacja Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie w świetle źródeł archiwalnych
- Dr Bartosza Kuświka (dyrektor Instytutu Śląskiego w Opolu): Działalność Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech jako przykład aktywności polskiej młodzieży w okresie międzywojennym
- Dr Pawła Warota (dyrektora Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku): Znaczenie Związku Polaków w Niemczech
Organizatorami wydarzenia byli:
- dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku dr Paweł Warot,
- dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. dr. Władysława Gębika (dawnego Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie) Joanna Poźniak,
- prezes Kwidzyńskiego Stowarzyszenia Wspierania Samorządności Zbigniew Koban.
O WYSTAWIE
Wystawa „Jesteśmy Polakami”. Związek Polaków w Niemczech została przygotowana przez Oddział IPN w Gdańsku. Autorem części wystawy prezentowanej na wernisażu jest dr Paweł Warot (kolejne części będą prezentowane sukcesywnie, najbliższa odbędzie się 15 listopada br. w Lęborku). Koordynatorami wystawy są: Izabela Brzezińska, Krzysztof Drażba, dr Paweł Warot. Na wystawie zaprezentowano materiały pochodzące ze zbiorów: Biblioteki Narodowej (BN), Biblioteki Uniwersytetu Opolskiego (BUO), Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie (IP), Instytutu Śląskiego (IŚ), Narodowego Archiwum Cyfrowego (NAC), Śląskiej Biblioteki Cyfrowej (ŚBC) oraz domeny publicznej.
Wystawa w Kwidzynie będzie prezentowana do 29 listopada 2022 r. W okresie 16‒25 listopada 2022 r. istnieje możliwość zorganizowanego zwiedzania wystawy przez grupy szkolne.
Więcej informacji: tel. (58) 668 49 08, barbara.meczykowska@ipn.gov.pl
KONKURS
W upamiętnienie rocznicy powstania Związku Polaków w Niemczech oraz jego symbolu –„Rodła” włączył się Narodowy Bank Polski. 8 listopada 2022 roku NBP wprowadza do obiegu srebrną monetę o nominale 10 zł „90. rocznica powstania Znaku Rodła”. Na rewersie monety znajduje się Rodło – znak przedstawiający bieg rzeki Wisły wraz z zaznaczonym Krakowem. Awers przedstawia „5 Prawd Polaków” ogłoszonych w marcu 1938 r. na berlińskim Kongresie Polaków w Niemczech zorganizowanym przez ZPwN, będących podstawą ideową działalności Związku (więcej informacji w załączonej broszurce).
Dzięki współpracy między Oddziałem IPN w Gdańsku a Okręgowym Oddziałem NBP w Gdańsku już niebawem ogłosimy konkurs, w którym nagrodą główną będą okolicznościowe monety 10 zł „90. rocznica powstania Znaku Rodła”. Zapraszamy w listopadzie br. do obserwowania profilu IPN Gdańsk na Facebook'u.
ZWIĄZEK POLAKÓW W NIEMCZECH
Dr Paweł Piotr Warot, dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku o Związku Polaków w Niemczech:
W tym roku obchodzimy setną rocznicę powstania Związku Polaków w Niemczech – szczególnie ważnej w latach 20-tych i 30-tych XX w. dla zachowania świadomości narodowej organizacji, skupiającej zamieszkujących obszar Niemiec Polaków.
Kończący I wojnę światową traktat wersalski zdecydował bezpośrednio i pośrednio o przebiegu niemal całej zachodniej i północnej granicy Polski, pozostawiając za kordonem ponadmilionową rzeszę Polaków, zamieszkujących swoje odwiecznie rodzime ziemie nad Odrą, Łyną, Bałtykiem, a od pokoleń nad Szprewą i Renem. Polacy żyli na tych terenach pomimo prowadzonej przez Niemców długotrwałej germanizacji.
Ci spośród polskich działaczy narodowych i społecznych, którzy po powstaniach wielkopolskim i śląskich pozostali w granicach Niemiec, postanowili się zorganizować, aby wspólnie oprzeć się wrogiej wobec polskiej mniejszości narodowej polityce niemieckiego rządu. Polacy działali na polu politycznym, społecznym, kulturalnym i gospodarczym.
W 1922 r. powołano Związek Polaków w Niemczech. Polacy posiadali w Niemczech swoje banki, spółdzielnie, przedsiębiorstwa, szkoły, przedszkola, biblioteki. Wydawali książki, gazety, różnego rodzaju czasopisma. Kultywowana była rodzima tradycja, pomimo przeszkód rozwijała się sztuka. Trudne położenie Polaków w Niemczech pogorszyło się jeszcze bardziej, kiedy niemieccy obywatele w 1933 r. w wolnych wyborach powierzyli rządy zbrodniczej partii narodowosocjalistycznej Adolfa Hitlera. Odtąd Polacy podlegali zmasowanym represjom i terrorowi, łącznie z zabójstwami, a polskie placówki były napadane i niszczone.
Po wybuchu II wojny światowej Niemcy pozbawili Polaków statusu mniejszości narodowej, działalność Związku Polaków w Niemczech została zakazana, tak samo jak działalność wszystkich polskich organizacji. Działacze Związku trafili do obozów koncentracyjnych i więzień. Tam z powodu swojej przynależności narodowej i dotychczasowego manifestowania polskości byli torturowani i mordowani. Polski majątek został skonfiskowany przez rząd Rzeszy Niemieckiej. Do dziś Polacy nie odzyskali w Niemczech statusu mniejszości narodowej, nie zwrócono im zrabowanego majątku, nie zostały też Polsce wypłacone jakiekolwiek reparacje wojenne.