Nawigacja

Aktualności

Otwarcie wystawy IPN „TU rodziła się Solidarność Rolników” – Gdańsk, 22 kwietnia – 12 maja 2021

Ekspozycja prezentuje w ujęciu ogólnopolskim oraz regionalnym odrodzenie ruchu chłopskiego, a także przełomowe strajki rolników.

Z powodu pandemii otwarcie najnowszej wystawy IPN „TU rodziła się Solidarność Rolników” odbyło się na Placu Solidarności w Gdańsku 22 kwietnia wyłącznie z udziałem zaproszonych gości i mediów. Ekspozycję zaprezentowali prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk wraz z Krzysztofem Doślą, przewodniczącym Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”. W uroczystości uczestniczył dr Przemysław Ruchlewski, zastępca dyrektora Europejskiego Centrum Solidarności ds. naukowych.

– Najnowsza wystawa IPN to hołd złożony polskiej wsi, za jej ogromny wkład w walkę o wolność i niepodległość. Rola wsi w ocaleniu tradycji, kultury, wiary i wartości w okresie zniewolenia komunistycznego, była ogromna – podkreślił prof. Golon.

–  Ekspozycja ukazuje piękną kartę w najnowszej historii naszej ojczyzny, którą jest historia NSZZ Rolników Indywidualnych Solidarność. To grupa osób, która ryzykowała przez wiele dziesięcioleci, broniąc własnej tożsamości. Potrafili oni walczyć o to, co najcenniejsze. To dzięki polskiej wsi nie udało się totalitarnej, komunistycznej władzy złamać kręgosłupa polskiego społeczeństwa – mówił Krzysztof Dośla.

– Dziękuję Instytutowi Pamięci Narodowej za przywrócenie pamięci o ludziach, których dokonania przez lata były spychane na margines. Również dzięki rolniczej Solidarności możemy dzisiaj żyć w wolnym państwie. Mam nadzieję, że pamięć o tym dziedzictwie, właśnie poprzez takie inicjatywy, nie zaginie, a wręcz doczeka się wielu nowych opracowań – zaznaczył.

– Prezentowana dzisiaj wystawa składa się z dwóch części – centralnej i regionalnej. Naszym zamysłem było pokazanie dziejów tzw. zielonej Solidarności w makro i mikro skali – mówił autor części regionalnej wystawy Krzysztof Drażba, naczelnik OBEN IPN Gdańsk.  

– Niezależne związki zawodowe rolników na Pomorzu zaczęły powstawać jesienią 1980 r. jako lokalne struktury, nielegalnych wówczas, organizacji ogólnopolskich. W województwie gdańskim i słupskim, gdzie pierwsze koła zawiązano w gminie Postomino, działano w ramach NSZZ Rolników „Solidarność Wiejska”. Natomiast w województwie elbląskim pierwszy formalny zjazd odbył się w Gronowie Elbląskim w ramach struktur NSZZ Rolników „Solidarność Chłopska” – wyjaśniał.

Przed otwarciem wystawy złożone zostały kwiaty pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970.

Wystawa IPN „TU rodziła się Solidarność Rolników” będzie prezentowana na Placu Solidarności w Gdańsku od 22 kwietnia do 12 maja. Zapraszamy do indywidualnego zwiedzania

Ekspozycja będzie następnie prezentowana przed siedzibą IPN Gdańsk (al. Grunwaldzka 216).

21 kwietnia 2021 r. o godz. 12.00, w 40. rocznicę narodzin rolniczej „Solidarności”, Instytut Pamięci Narodowej otworzył w całej Polsce regionalne wystawy pokazujące powstawanie NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Wystawę w Milejowie na Lubelszczyźnie otworzył prezes IPN dr Jarosław Szarek, a w Nowym Targu – zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma. W Bydgoszczy zaś prof. Wojciech Polak, przewodniczący Kolegium IPN.

Więcej informacji o powstaniu „Solidarności” Rolników w III tomie materiałów edukacyjnych (zeszyt dla nauczyciela).

Artykuł o roli Prymasa Stefana Wyszyńskiego w powstaniu rolniczej „Solidarności”.

Jak rodziła się rolnicza „Solidarność”?

Chłopski opór przeciwko komunistycznym rządom, wyrażający się poparciem dla Polskiego Stronnictwa Ludowego w latach 1945-1947 i sprzeciwem wobec kolektywizacji (PRL była jedynym państwem w sowieckim bloku, w którym nie udało się jej przeprowadzić) stanowił istotny element tradycji polskiej wsi. Wspieranie przez rządy PZPR niewydolnej własności państwowej i „spółdzielczej”, liczne absurdy gospodarcze i administracyjne uderzały w interesy rolników, w rękach których było 80 proc. ziemi. Niezadowolenie powiększył jeszcze kryzys gospodarczy drugiej połowy lat 70. XX wieku.

W takiej atmosferze rodziły się inicjatywy opozycyjne na wsi. Powstał m.in. Tymczasowy Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników. W grudniu 1980 r. rolnicy z Bieszczad rozpoczęli strajk okupacyjny w Ustrzykach Dolnych. Domagali się m.in. rejestracji NSZZ Rolników „Solidarność Wiejska” oraz spełnienia lokalnych postulatów. Mimo pacyfikacji przez milicję był on kontynuowany wspólnie z protestującymi w Rzeszowie.

Chłopskie postulaty obejmowały całokształt życia na wsi, m.in. swobodę gospodarki ziemią, odsunięcie PZPR i ZSL od wpływu na decyzje administracyjne, naukę religii i wolność praktyk religijnych, nieutrudnianie budowy świątyń, a także odkłamanie historii.

Poparcia rolniczemu strajkowi udzieliła NSZZ „Solidarność” oraz Kościół. Władze zostały zmuszone do rozmów i 19 lutego 1981 r. podpisano porozumienie w Rzeszowie, a 20 lutego w Ustrzykach Dolnych. Były one dla wsi odpowiednikiem Porozumień Sierpniowych 1980 r.

Rolnicza „Solidarność” na Pomorzu Gdańskim i Środkowym

Od czasu przejęcia w 1947 r. przez komunistów kontroli nad niezależnym ruchem chłopskim skupionym wokół PSL Stanisława Mikołajczyka aż do lata 1980 r. rolnicy Pomorza Gdańskiego i Środkowego nie stworzyli zorganizowanych form oporu i obrony własnych interesów. Dopiero sierpniowy strajk w Stoczni Gdańskiej zmotywował ich do aktywniejszych działań. Gospodarze z północnych Kaszub i Żuław dostarczali żywność dla protestujących robotników. Wraz z nią przekazali MKS-owi listę 24 postulatów mieszkańców wsi, wśród których było żądanie powołania niezależnego od władz związku zawodowego. Chłopi w całym regionie aktywnie włączyli się też w działalność powstających niezależnych organizacji rolniczych.

Niezależne związki zawodowe rolników na Pomorzu zaczęły powstawać jesienią 1980 r. jako lokalne struktury, nielegalnych wówczas, organizacji ogólnopolskich. W woj. gdańskim i słupskim, gdzie pierwsze koła zawiązano w gminie Postomino, działano w ramach NSZZ Rolników „Solidarność Wiejska”. Natomiast w woj. elbląskim pierwszy formalny zjazd odbył się w Gronowie Elbląskim w ramach struktur NSZZ Rolników „Solidarność Chłopska”. Zimą na przełomie lat 1980/1981 w regionie powstały zarządy wojewódzkie tych organizacji, a ich liczebność sukcesywnie wzrastała. W tym czasie lokalni działacze z Pomorza wspierali też ogólnopolskie akcje strajkowe w Ustrzykach Dolnych, Rzeszowie oraz Bydgoszczy.

Po zjednoczeniu niezależnego ruchu chłopskiego i rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” od maja 1981 r. nastąpiła rozbudowa struktur związku na Pomorzu, które w woj. elbląskim i słupskim osiągnęły liczebność ponad 3 tys. członków. Śmielej upominano się o realizację rolniczych postulatów, nierespektowanych przez władzę, mimo zawartych porozumień. Na tym tle dochodziło do ogólnopolskich akcji protestacyjnych i strajków, których lokalne odsłony miały miejsce także na Pomorzu (m.in. w sprawie podziału wpływów z Funduszu Rozwoju Rolnictwa czy obowiązkowych ubezpieczeń gospodarstw). Prężny rozwój ruchu chłopskiego został przerwany 13 grudnia 1981 r. wraz z wprowadzeniem stanu wojennego, podczas którego w regionie internowano 9 członków rolniczej „Solidarności”.

do góry