E-Księgarnia
Uroczystości rozpoczęły się Mszą świętą w toruńskiej Katedrze Świętych Janów. Wzięła w nich udział delegacja Instytutu Pamięci Narodowej na czele z prof. Wojciechem Polakiem, przewodniczącym Kolegium IPN, a także prof. Mirosławem Golonem, dyrektorem Oddziału IPN w Gdańsku – Delegatury w Bydgoszczy.
W dalszej części uroczystości przedstawiciele IPN oddali hołd twórcom Konstytucji 3 Maja, a także wszystkim zasłużonym w odbudowę polskiej niepodległości, składając wieńce pod toruńskimi tablicami i pomnikami: Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, dowódcy „Błękitnej Armii” generała Józefa Hallera, wojewody pomorskiego, prezydenta Rzeczypospolitej na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza, pierwszego wojewody pomorskiego w II Rzeczypospolitej Stefana Łaszewskiego.
Delegacja IPN złożyła także kwiaty pod tablicą upamiętniającą demonstracje 1 i 3 maja 1982 roku (w czasie stanu wojennego) w obronie wolności i „Solidarności”, a także pod pomnikiem Mikołaja Kopernika, w nawiązaniu do wydarzeń sprzed 39. lat. To właśnie pod pomnikiem wielkiego astronoma dochodziło do brutalnych ataków ZOMO na manifestujących przedstawicieli opozycji antykomunistycznej.
W 230 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja dyrektor gdańskiego oddziału IPN przypominał i podkreślał historyczne znaczenie tego wydarzenia:
Obchody 230 rocznicy Konstytucji 3 Maja to hołd oddany naszym przodkom, którzy pod koniec XVIII wieku, 230 lata temu, podjęli próbę ratowania Ojczyzny, zbudowania dobrego, mądrego fundamentu ustrojowego dla Polski, na ówczesne czasy imponującego i wyróżniającego się w skali światowej. Przez następne dwa stulecia, gdy Polski nie było w ogóle jako państwa, albo gdy działo się w niej bardzo źle, to ustawa zasadnicza z 3 maja 1791 roku była przypominana jako symbol prób naprawy Rzeczypospolitej. Powszechnie dostępny tekst Konstytucji do dziś robi wrażenie, jako akt realnej próby budowania dobrego państwa.
Przypomnijmy chociażby fragment preambuły:
… poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje, i z tej dogorywającej chwili, która nas samych sobie wróciła, wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą egzystencyją polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w nasze ręce jest powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą, dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenie ojczyzny naszej i jej granic , z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy…
Czy też fragment IV części zatytułowanej „Chłopi włościanie”:
Lud rolniczy, spod którego ręki płynie najobfitsze bogactw krajowych źródło, który najliczniejszą w narodzie stanowi ludność, a zatem najdzielniejszą kraju siłę, tak przez sprawiedliwość, ludzkość i obowiązki chrześcijańskie, jako i przez własny interes dobrze zrozumiany, pod opiekę prawa i rządu krajowego przyjmujemy...
Data 3 maja ma w polskiej drodze do wolności także nowsze odniesienia z wielkiej dekady „Solidarności”: w 1982 roku w proteście przeciwko represjom stanu wojennego, uwięzieniu i represjonowaniu tysięcy najdzielniejszych obywateli, właśnie w dniu rocznicy Konstytucji, a także dwa dni wcześniej, 1 maja, czyli w dniu ważnego wówczas komunistycznego święta, doszło do wielu masowych protestów. Objęły one m.in. Toruń i Gdańsk.
Na pięciu panelach zaprezentowano tło i okoliczności, a także przebieg i epilog wydarzeń toruńskich. Pierwszy panel ukazuje Polskę stanu wojennego, ze szczególnym uwzględnieniem okoliczności wprowadzenia go w Toruniu. Panel drugi ukazuje tło protestu – toruńskie obchody rocznicy pacyfikacji kopalni ,,Wujek” 1 maja oraz rocznicy konstytucji w dniu 3 maja. Panele trzeci, czwarty i piąty przedstawiają przebieg demonstracji, działania MO i SB skierowane przeciwko protestującemu społeczeństwu, a także konsekwencje protestu – 300 osób zatrzymano ,,do wyjaśnienia”, a 79 Kolegium ds. Wykroczeń ukarało więzieniem.
***
Wydarzeniem towarzyszącym toruńskim obchodom jest wystawa fotografii Lecha Różańskiego, na której m.in. przedstawiono wielkie obchody rocznicy Konstytucji 3 Maja z 1981 roku, gdy NSZZ „Solidarność” rozpoczął długą i trudną batalię o przywrócenie pięknej tradycji zwalczanej w Polsce Ludowej.
