E-Księgarnia
W Sali konferencyjnej IPN Gdańsk 3 września o godz. 17.00 odbyła się promocja wydawnictwa źródłowego „Kryptonim »Klan«. Służba Bezpieczeństwa wobec NSZZ »Solidarność« w Gdańsku”, tom 2.
Spotkanie otworzył prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk.
– Tematyka poświęcona historii Solidarności jest bardzo ważna z wielu względów. Wciąż uczestnicy życia politycznego z ostatniej dekad PRL są aktywni po różnych stronach dzisiejszej sceny politycznej, nadal wiele spraw społecznych, ekonomicznych czy ściśle politycznych jest w jakimś stopniu zakorzenionych w tamtych latach, także ze względu na kwestie polskiej polityki historycznej, której niezwykle istotnym elementem są obchody rocznic wydarzeń historycznych, a w przyszłym, 2020 roku będziemy obchodzili 40-lecie narodzin NSZZ Solidarność, a dosłownie kilka dni temu radośnie świętowaliśmy 39. rocznicę – rozpoczął
– Jednak w przyszłym roku to 40-lecie zwycięstwa polskiego społeczeństwa w walce z komunistycznym złem z wielkiego Sierpnia’80 wspaniale wpisze się w przypadające wcześniej dwa wielkie stulecia: tak ważne dla nas regionalnie stulecie powrotu Pomorza do Polski w styczniu i lutym 1920 roku oraz fundamentalne, najważniejsze dla całych obchodów odzyskania niepodległości – stulecie zwycięskiej bitwy warszawskiej z sierpnia 1920 roku. Liczę na to, że obchody rocznic polskich zwycięstw, wielkich sukcesów, będą miały w przyszłym roku godną formę i oprawę, a staną się także okazją do pogłębienia wiedzy historycznej o tym, jak trudno jest wywalczyć wolność i jak jest ona cenna. Dzisiejsze spotkanie, tak jak przeprowadzona w poprzednim tygodniu prezentacja 3 tomu „Encyklopedii Solidarności”, służy właśnie temu – abyśmy wiedzieli więcej i tę wiedzę mądrze wykorzystywali – dodał.
W dyskusji, którą poprowadził dr Daniel Wicenty, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Gdańsku, wzięli udział autorzy: Dominik Sokołowski i Radosław Żydonik z Archiwum IPN Gdańsk, a także prof. Sławomir Cenckiewicz i prof. Wojciech Polak.
– Wydanie tych dokumentów ułatwia badania historyczne. Dokumenty zostały opracowane niezwykle starannie, z zachowaniem wszelkich standardów i instrukcji. To ogromne ułatwienie dla młodszych pokoleń badaczy wpływające na przyspieszenie badań naukowych – mówił prof. Polak.
– Należy wymienić dwa obszary wiedzy, które są w tej książce najistotniejsze. Pierwszy to mechanizm walki z Solidarnością. Mechanizm podjęty przez władze szczebla centralnego i tajne służby (…). Sonda SB zapuszczona w ruch Solidarności była głęboka. Istotą drugiego tomu jest również odpowiedź na pytanie jaką strategię bezpieka przyjęła w stosunku do I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ Solidarność w kontekście wyboru szefa Solidarności. Ten tom jest dobitnym dowodem, który pokazuje, że faworytem SB, przy wszystkich zastrzeżeniach, niechęci, a czasem wręcz nienawiści – był Lech Wałęsa – podkreślił prof. Cenckiewicz.
– I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ Solidarność był tak doniosłym wydarzeniem, że SB potraktowała go w sposób szczególny. Nastąpiła silna mobilizacja na najwyższych szczytach władzy komunistycznej i komunistycznych służb – mówił Radosław Żydonik.
– To szczególna publikacja licząca blisko 1000 stron dokumentów, w których przewija się blisko 1230 osób. Przygotowane przez nas przypisy biograficzne stanowią wartość dodaną publikacji. Opinię publiczną rozpalają te fragmenty dotyczące tajnych współpracowników. My nikogo nie oskarżamy, podajemy jedynie suche informacje. Pomijanie danych, do których może dotrzeć każdy korzystający z naszego archiwum, skutkowałoby oskarżeniem IPN o celowe pomijanie tych treści – zaznaczył Dominik Sokołowski.
Porozumienia sierpniowe z 1980 r. otworzyły drogę do legalizacji NSZZ „Solidarność”. W całej Polsce zaczęły żywiołowo powstawać struktury związkowe, do których zapisało się – co dzisiaj niewyobrażalne – dziesięć milionów Polaków. Ruch społeczny o tak ogromnej skali wymagał powołania władz krajowych, uchwalenia statutu oraz sformułowania programu. Były to główne zadania, jakie stanęły przed I Krajowym Zjazdem Delegatów, który odbył się w dwóch turach w Gdańsku: 5–10 września 1981 r. oraz 26 września – 7 października 1981 r. W trakcie zjazdu ujawniły się także – po raz pierwszy w sposób tak otwarty – tarcia wewnątrz związku. Ich echa zaważyły na późniejszej historii „Solidarności”.
Zjazd był ogromnym wyzwaniem nie tylko dla jego organizatorów, lecz także dla komunistycznego aparatu represji. Dziesiątki tajnych współpracowników obsługiwanych przez miejscowych i delegowanych funkcjonariuszy bezpieki, środki techniki operacyjnej (podsłuchy telefoniczne i pokojowe), kombinacje operacyjne, prowokacje... – nie ulega wątpliwości, że jesienią 1981 r. w Trójmieście machina bezpieki pracowała na najwyższych obrotach. Materiały operacyjne i analityczne wytworzone przez SB trafiały przede wszystkim do teczek dwóch spraw obiektowych: krypt. „Sejmik” (włączonych następnie do sprawy krypt. „Klan”) i „Debata”, założonych specjalnie na okoliczność I KZD. Publikowane dokumenty ukazują arsenał zastosowanych środków oraz determinację, z jaką władze komunistyczne usiłowały wpływać na przebieg debaty zjazdowej.