Instytut Pamięci Narodowej Pamiętamy o polskich bohaterach II wojny światowej i ofiarach systemu komunistycznego - Aktualności -

Brusy

Brusy, pow. chojnicki, cmentarz wojenny, ofiary cywilne, partyzanci ZWZ AK oraz TOW „Gryf Pomorski” ekshumowani z okolicznych lasów. Leżą tu m.in. partyzanci polegli w czasie obławy na bunkier „Gryfa Pomorskiego”, tzw. „Zielony Pałac” (ok. 4 km. za wsią Męcikał) Józef Dorawa, ur. 2-09-1917 w  Borowmy Młynie; Edmund Kroplewski, ur. 24-10-1921 w Męcikale; Franciszek Lesman, ur. w 1922 r. rolnik z Nowego Dworu s. Pawła; Józef Mrozik, ur. 26-06-1907, podoficer straży granicznej w Lipnicy; Stanisław Przytarski, ur. 28-05-1917; Leon Szutenberg, ur. w 1917, z Kościerzyny; Wojciech Wirkus ps. „Jan”  ur. 17-12-1917 r. ze Skoszewa.

Chmielno

• Chmielno, pow. kartuski, cmentarz parafialny, mogiła zbiorowa: Klemens Kobiela, ur. 24-05-1912; Wiktor Nieborak, ur. 11-10-1907; Bernard Rybakowski, ur. 23-03-1913, żołnierze TOW „Gryf Pomorski”, zamordowani w marcu 1945 r. na Biskupiej Górze k. Chmielna.
• Chmielno, pow. kartuski, cmentarz parafialny: Brunon Fierka z Cieszenia, żołnierz Batalionu Obrony Narodowej Kartuzy, ur. 1-12-1912, poległ 1-09-1939.

Czersk

Czersk, Cmentarz Honorowy, na którym znajduje się 180 grobów Polaków zamordowanych przez Niemców  podczas II wojny światowej w okolicznych lasach.

Dziemiany

Dziemiany, pow. kościerski, cmentarz parafialny: Maria Kinelska zd. Stawska, ur. 21-01-1907r. we  Wlewsku, zm. 13-07-1943 r. W 1941 r. została  zaprzysiężona w T.O.W Gryf Pomorski. Pełniła funkcję komendantki sekcji pomocniczej służby kobiet  „Gryfa” na gm. Wiele i Dziemiany. Do jej zadań należało m.in. organizowanie zaplecza i  pomocy dla partyzantów. Aresztowana 3-05-1943 r przez gestapo, była więziona w Gdańsku gdzie przeszła bardzo ciężkie śledztwo. Pomimo tortur do niczego się nie przyznała i nikogo nie wydała. 13-07-1943 r.  nieprzytomną z powodu pobicia Marię Kinelską gestapowcy przywieźli do Dębiny w gm. Dziemiany, gdzie mieszkała jej matka. Niemcy liczyli na to, że mąż Marii, Stanisław Kinelski ps. „Dąb” komendant rejonu Dziemiany Wiele „ TOW. „Gryf Pomorski”, będzie chciał się  z nią zobaczy i wówczas wpadnie w ręce Gestapo. Niestety tego samego dnia zmarła.

Goręczyno

Goręczyno, pow. kartuski, cmentarz parafialny: Ludwik Piernicki, ur. 4-02-1950, zm. 17-12-1970 r., zamordowany w grudniu 1970 r. Pierwotnie pochowany na cm. Srebrzysko w Gdańsku. Ekshumowany 4 marca 1971 r. i pochowany w Goręczynie.

Hopowo

 Hopowo-Sarni Dwór, pow. kartuski: mogiła 45 ofiar zbiorowej egzekucji dokonanej przez Niemców 11-11-1939 r. Inskrypcja na mogile: Za wiarę i Ojczyznę. Grób masowy mieszkańców Ziemia Kartuskiej pomordowanych przez hitlerowców. 1939

.

Kasparus

Kasparus, pow. starogardzki: grób masowy w lesie. Zamordowani przez Niemców 30-09-1939 r. mieszkańcy Kasparusa: Jakub Andrearczyk, ur. 14-09-1890 r., Józef Kłomski, ur. 15-03-1898 r. uczestnik strajku szkolnego w Kasparusie w 1907 r., w latach 1936–1939 był sołtysem Kasparusa; Franciszek Manuszewski, ur. 31-07-1909 r.; Piotr Sprada, ur. 1-08-1885, s. Roch Sprada, ur. 16-08-1883 r.

Kościerzyna

Kościerzyna, cmentarz komunalny: kwatera ofiar zbrodni niemieckich z lat 1939–1945 – 17 mogił, a pośród nich takie osoby jak: Michał Gruba, powstaniec wielkopolski, żołnierz kampanii wrześniowej, działacz społeczny; Rudolf Lass, wójt gminy Kościerzyna-Wieś; Władysław Wilma, ur. 21-3-1919, zm. 16/18-01-1944, partyzant „Gryfa Pomorskiego” zastrzelony k. Gołunia; Teodor Bolduan 11-01-1903, zm. 19-10-1939, burmistrz Wejherowa, zamordowany pod Wejherowem (ekshumowany po wojnie); Franciszek Sadowski, ps. „Stark”, „Szwagier, 28-11-1911, zm. 20-06-1944, partyzant „Gryfa Pomorskiego”, poległ pod Rotembarkiem; Konrad Talewski, ps. „Szady”, ur. 9-03-1907, zm. 20-06-1944, partyzant „Gryfa Pomorskiego”, poległ pod Rotembarkiem.

Łąg

• Łąg, pow. chojnicki, cm. parafialny: Jan Klóska, ur. 8-11-1913, zm. 1-09-1939, kapral 85 Batalionu Obrony Narodowej Czersk, poległ w kampanii wrześniowej; Wawrzyn Szostak, ur. 1-08-1885, posterunkowy Policji Państwowej w Łągu, zamordowany przez Niemców 14-09-1939. 
• Łąg, pow. chojnicki, cm. parafialny: Wawrzyn Szostak, ur. 1-08-1885, posterunkowy Policji Państwowej w Łągu, zamordowany przez Niemców 14-09-1939. 
• Łąg, pow. chojnicki, cm. parafialny: Józef Babiński, ur. 1-11-1908, żołnierz Batalionu Obrony Narodowej Czersk, poległ w kampanii wrześniowej 3-09-1939.
•  Łąg, pow. chojnicki, cm. parafialny: Jakub Miętki, ur. 7-08-1880, zm. 25-11-1944, zamordowany przez Niemców w zbiorowej egzekucji w lesie k. Czarnej Wody, razem Bolesławem Krzoską i Franciszkiem Janikowskim, partyzant „Gryfa Pomorskiego”.
• Łąg, pow. chojnicki cm. parafialny: Bolesław Krzoska, ur. 20-09-1888, zm. 25-11-1944, zamordowany przez Niemców w zbiorowej egzekucji w lesie k. Czarnej Wody, razem z Jakubem Miętkim i Franciszkiem Janikowskim, partyzant „Gryfa Pomorskiego”.

Nowe Karpno

Nowe Karpno, pow. kościerski: mogiła zbiorowa 21 Polaków, mieszkańców okolic Lipusza, zamordowanych przez Niemców w dniach 16 i 18 października 1939 r. Większość  z zamordowanych było pracownikami Polskich Kolei Państwowych na stacji Lipusz oraz działaczami Polskiego Związku Zachodniego.

Ocypel

Ocypel, pow. starogardzki: grób masowy w lesie, 23-09-1944 r. w ramach odwetu za akcję partyzancką w Ocyplu, która miała miejsce cztery dni wcześniej, Niemcy rozstrzelali 17 zakładników – mieszkańców okolicznych wsi oraz więźniów przywiezionych z KL Stutthof.

Piece

Piece pow. starogardzki, cm. parafialny: grób rodziny Donarskich, zamordowanych przez Niemców 15-10-1944: Jan Donarski, leśniczy z Leśnictwa Czubek był członkiem TOW „Gryf Pomorski”. Z „Gryfem” współpracowała także jego żona Helena i córka Gabrysia. 13-10-1944 Jan Donarski, Helena Donarska oraz ich córka Gabriela zostali aresztowani przez Niemców. Katowaniem gestapowcy próbowali wyciągnąć od zatrzymanych informacje o ukrytych w lesie bunkrach partyzantów. Następnego dnia wypuszczono ich, ale w drodze do domu, w lesie pod Osieczną czekali na nich gestapowcy. Jan oraz Helena zostali zastrzeleni na oczach córki, którą oprawcy ponownie zabrali do aresztu. Gabrysia była katowana przez całą noc, a w dzień zamordowali ją w lesie kilka kilometrów od miejsca śmierci rodziców. 21-08-1945 r przeniesiono ich  na cmentarz w Piecach.

Pogódki

Pogódki pow. starogardzki, mogiła zbiorowa: 25-10-1939 r. wyznaczonym mieszkańcom Jaroszewa i kilku okolicznych wsi Niemcy kazali zebrać się w miejscowej szkole. Przybyło 46 osób. Zostali zamordowani w lesie ok. 1 km. Od wsi Jaroszewy. Po wojnie ciała ekshumowano i większość ofiar tej egzekucji została pogrzebana na cmentarzu w Pogódkach. Pochowano tam także Piotra Szturmowskiego ur. 22.02.1887 r. w Czarnej Wodzie. W latach 1922–1935 był posłem na sejm II RP z ramienia Związku Ludowo Narodowego. Działacz społeczny i patriotyczny zwany „królem Kaszubów”. Aresztowany 12-09-1939 wywieziony do lasu niedaleko Kobyla i tam zastrzelony.

Sierakowice

Sierakowice, pow. kartuski, cmentarz parafialny: Józef Bulczak, ur. 14-04-1900, żołnierz TOW „Gryf Pomorski”, 29-09-1943 aresztowany przez Niemców i zabity podczas próby ucieczki. Rodzina ekshumowała ciało w 1945 r. i pochowała na cm. w Sierakowicach.

Sierakowice pow. kartuski, cmentarz parafialny: Bernard Michałko ps. „Batory” ur. 7-04-1910 r.; Jan Kwidziński ps. „Wilk”. Polegli podczas obławy niemieckiej na bunkier „Gniazdo Gryfitów” w Kamienicy Królewskiej. Ciała z zasypanego przez Niemców bunkra zostały odkopane przez rodzinę potajemnie w nocy w marcu 1944 r., złożone w trumnach i ponownie zasypane w bunkrze. Dopiero 8-04-1945 r. powtórnie je wykopano i pochowano na cm. w Sierakowicach.

Stara Kiszewa

Stara Kiszewa pow. kościerski, cmentarz komunalny: grób zbiorowy ofiar zbrodni niemieckich, pomordowanych w czasie II wojny światowej i ekshumowanych w 1945 r.: Bukowski Władysław, ur. 13-02-1889; Żywicki Augustyn, ur. 25-08-1894; Skrzyński Bernard, ur. 17-08-1895; Brylowski Bronisław, ur. 5-04-1932, zm. 25-01-1945; Rogoziński Izydor, ur. 12-01-1910; Kaiser Jan, ur. 26-08-1909; Kamiński Aleks, ur. 30-12-1914; Pelowski Jan, ur. 16-10-1916; Kniter Stanisław, ur. 4-12-1913, zm. 25-06-1942.

Szymbark

Szymbark, pow. kartuski, cmentarz parafialny: mogiła tzw. szymbarskich zakładników, zamordowanych przez Niemców 24-05-1944 r. Kilku z nich należało do „Gryfa Pomorskiego”. 24.05.1944 r. w odwecie za zabicie SS-mana Wolfa przez partyzantów z „Gryfa Pomorskiego”  Niemcy aresztowali 10 osób z okolicznych wsi. Zostali rozstrzelani pod Góra Piaskową ok 200 m od centrum wsi. W rok po śmierci ciała zostały ekshumowane i pogrzebana na cm. w Szymbarku.

Wiele

• Wiele, pow. kościerski cmentarz parafialny: mogiła zbiorowa. Zamordowani przez Niemców 4.12.1944 r. w Smolewie za współpracę z partyzantami: Jan Wąs, ur. 8-01-1889 r.; Maria Wąs, ur. 15-09-1896 r.; Urszula Wąs, ur. 9-11-1928 r.; Zofia Wąs, ur. 5-12-1922 r.; Monika Wąs, ur. 18-04-1926 r.
• Wiele, cm. parafialny, mogiła zbiorowa: zamordowani przez Niemców dn. 26.10.1944 r. w lesie pod wsią Chojny. Zostali oskarżeni o pomoc i ukrywanie partyzantów oraz współpracę z „Gryfem Pomorskim”: Jan Miloch, ur. 18-04-1864; Jan Pepliński, ur. 7-09-1907; Józef Pepliński, ur. 25-07-1877.
• Wiele, cm. parafialny: mogiła zbiorowa. Lizakowscy pochodzili z Kniei, w czasie wojny ukrywali się u nich partyzanci (prawdopodobnie także ks. Wrycza). Za to zabrano ich w grudniu 1944 r. do Abisynii i tam 17-12-1944 r. zostali zamordowani.
• Wiele, cm. parafialny: Jan Miloch zamordowany przez Niemców w zbiorowej egzekucji 26-10-1944 r. w lesie pod wsią Chojny. Został oskarżony o pomoc i ukrywanie partyzantów oraz współpracę z „Gryfem Pomorskim”.
• Wiele cm. parafialny: zamordowani 26-10-1944 r. w lasku pod Przytarnią – Jan Czapiewski, ur. 4-01-1877 r.; Antonina Czapiewska, ur. 17-02-1878 r.; Franciszek Czapiewski, ur. 19-09-1904 r.; Marta Czapiewska, ur. 19-12-1922 r.; Marceli Orlikowski, ur. 16-01-1912 r.; Łucja Zabrocka, ur. 17-04-1903 r.; Teresa Zabrocka, ur. 13-09-1930 r.; Jan Zabrocki, ur. 7-02-1933 r., Marceli Zabrocki, ur. 28-05-1935 r.
• Wiele, cm. parafialny: 4-12-1944 r. członkowie Jagdkommando i policjanci niemieccy rozstrzelali na terenie zabudowań gospodarskich Jana Wąsa w Smolewie za rzekome ukrywanie partyzantów i przechowywanie książek polskich – 8 osób, w tym 3 członków rodziny Lipskich. Teofil Lipski, ur. 27-04-1865 r.; Jan Lipski, ur. 27-01-1897 r.; Józef Lipski, ur. 23-02-1905 r.