E-KsięgarniaNaszym obowiązkiem jest bezwzględne oczyszczenie kraju z całej tej hołoty, z tej szajki rozbójników, Polaczków i Żydów. Nie wolno dopuścić do tego, by historia mogła nam kiedyś uczynić zarzut, że przegapiliśmy tę historyczną szansę.
Gauleiter NSDAP Wolnego Miasta Gdańska/Namiestnik Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie Albert Forster
22 marca 1940 r. w lesie nieopodal obozu Stutthof Niemcy rozstrzelali 67 polskich patriotów. Wśród nich znaleźli się najwybitniejsi polscy działacze z Wolnego Miasta Gdańska, jak Antoni Lendzion, ks. Bronisław Komorowski czy ks. Marian Górecki.
Po wybuchu II wojny światowej polscy działacze z Wolnego Miasta Gdańska trafili do miejscowości Sztutowo. Już w połowie sierpnia 1939 r. zjawił się tam oddział SS wchodzący w skład powołanej jeszcze w lipcu jednostki SS-Wachsturmbann dowodzonej przez SS-Obersturmbannführera Kurta Eimanna. Oddział zajął budynki byłego Młodzieżowego Leśnego Ośrodka Wychowawczego. Obóz planowano utworzyć na przyległych terenach rekreacyjnych.
Pierwsi polscy więźniowie znaleźli się w obozie 2 września 1939 r. Grupę około 150 Polaków przetransportowano z tymczasowych aresztów zlokalizowanych w Gdańsku, m.in. w Victoriaschule (szkoła dla dziewcząt im. cesarzowej Wiktorii) przy ówczesnej Holzgasse (dziś Kładki). Miejsce to zapisało się w pamięci zatrzymanych szczególnie tragicznie. Po wejściu do budynku musieli oni najpierw przebiec przez szpaler esesmanów w czarnych mundurach, obrzucających ich wyzwiskami i bijących gumowymi pałkami. Następnie umieszczano ich w klasach i piwnicach budynku.
Na całym Pomorzu Polaków aresztowano według wcześniej przygotowanych list proskrypcyjnych. Cel Niemców stanowiła fizyczna eksterminacja polskiej inteligencji i warstwy przywódczej. Taki sam los miał spotkać polskich patriotów osadzonych w obozie Stutthof. Już w styczniu 1940 r. w lesie nieopodal obozu zamordowano 22 Polaków. Wśród nich znalazł się beatyfikowany w 1999 r. ks. Franciszek Rogaczewski. Dwa miesiące później, w Niedzielę Palmową, wytypowano około stu Polaków, tworząc z nich specjalne komando. W obozie zebrał się sąd doraźny (Standgericht) pod przewodnictwem szefa Staatspolizeileitstelle w Gdańsku Helmuta Tanzmanna, który skazał na śmierć 67 więźniów. Rozstrzelano ich w Wielki Piątek 22 marca 1940 r. Po zakończeniu wojny miejsce egzekucji zostało odnalezione. Udało się ustalić 53 nazwiska ofiar. Po wojnie ciała ekshumowano. Odbyło się to od 28 listopada do 4 grudnia 1946 r. Zwłoki zostały pochowane na cmentarzu na gdańskiej Zaspie 4 kwietnia 1947 r.
Lista straconych 22 marca 1940 r.:
1. Binnebesel Alfons, ur. 22.04.1904 r., kolejarz
2. Block Alojzy, syn Leona, ur. 22.08.1916 r., praktykant kolejowy
3. Block Leon, ur. 11.04.1887 r., urzędnik kolejowy
4. Borzyszkowski Edmund, ur. 1904 r., nauczyciel
5. Ciepłuch Feliks, ur. 12.05.1905 r., nauczyciel
6. Cymorek Rudolf, ur.11.11.1890 r., pracownik Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku
7. Czyżewski Mieczysław, ur. 22.01.1885 r., właściciel drukarni i wydawca
8. Dettlaff Edmund, ur. 7.09.1913 r., asystent kolejowy
9. Filarski Bernard, ur. 1.08.1880 r., dr medycyny, stomatolog PKP i Gimnazjum Polskiego w Gdańsku
10. Gauza Józef, ur. 1901 r., nauczyciel
11. Garyantysiewicz Alfons, ur. 14.07.1906 r., referendarz kolejowy
12. Gierszewski Feliks, ur. 1.04.1908 r., pocztylion Poczty Polskiej w Gdańsku
13. Goldmann Stefan, ur. 19.07.1897 r., kupiec, dyrektor Centrali Rolników w Gdańsku
14. Górecki Marian, ur. 21.05.1903 r., ksiądz, opiekun kaplicy pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Gdańsku-Nowym Porcie, prefekt Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, beatyfikowany 13.06.1999 r. w Warszawie
15. Grabowski Leon Zygmunt, ur. 26.03.1880 r., kontroler ruchu PKP
16. Gregorkiewicz Józef, ur. 3.03.1884 r., starszy asystent kolejowy
17. Grimsmann Zygmunt, ur. 2.05.1910 r., asystent pocztowy
18. Jesikiewicz Jan, ur. 8.06.1916 r., nauczyciel
19. Jurkiewicz Antoni, ur. 20.11.1895 r., starszy asystent kolejowy
20. Klimkiewicz Teodor, ur. 16.04.1881 r., emerytowany inspektor Poczty Polskiej
21. Knitter Wincenty, ur. 28.01.1898 r., kolejarz
22. Komorowski Bronisław, ur. 28.01.1899 r., ksiądz, proboszcz kościoła pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Gdańsku-Wrzeszczu, beatyfikowany 13.06.1999 r. w Warszawie
23. Kosznik Paweł, ur. 3.06.1899 r., inspektor kolejowy
24. Kramer Gustaw, ur. 6.06.1898 r., inżynier elektryk, kupiec
25. Kryn Jan, ur. 4.09.1909 r., asystent Poczty Polskiej w Gdańsku
26. Lange Bogdan, ur. 4.02.1906 r., adiunkt kolejowy
27. Lendzion Antoni, ur. 10.07.1888 r., działacz związkowy Zjednoczenia Zawodowego
Polskiego, poseł do Volkstagu WMG
28. Łysakowski Konrad, ur. 28.12.1893 r., handlowiec, pracownik firmy Paged w Gdyni
29. Majkowski Jan, ur. 24.08.1893 r., urzędnik bankowy
30. Mionskowski Augustyn, ur. 18.08.1894 r., pracownik PKP w Gdańsku
31. Młodzieniewski Franciszek, ur. 6.12.1894 r., pracownik Rady Portu i Dróg Wodnych w
Gdańsku
32. Muzyk Feliks, ur. 6.03.1898 r., prokurent banku polsko-brytyjskiego w Gdańsku
33. Nitka Edward, ur. 11.10.1892 r., asystent kolejowy
34. Nitka Brunon, ur. 19.06.1897 r., restaurator
35. Ossowski Józef, ur. 20.12.1893 r., starszy asystent kolejowy
36. Papka Alfons, ur. 1.12.1906 r., starszy asystent Poczty Polskiej w Gdańsku
37. Paszota Bolesław, ur. 31.08.1884 r., emerytowany naczelnik Poczty Polskiej w Gdańsku
38. Piasecki Bolesław, ur. 14.07.1900 r., pracownik cywilny Wydziału Wojskowego
Komisariatu Generalnego RP w Gdańsku
39. Planeta Juliusz, ur. 4.06.1902 r., starszy asystent Poczty Polskiej w Gdańsku
40. Pniewski Władysław, ur. 3.02.1893 r., dr filologii polskiej, profesor Gimnazjum
Polskiego w Gdańsku
41. Reetz Stanisław, ur. 8.05.1897 r., starszy ekspedient Poczty Polskiej w Gdańsku
42. Sojecki Konrad, ur. 19.02.1890 r., starszy asystent PKP w Gdańsku
43. Suchecki Brunon, ur. 1902 r., nauczyciel w Złotowie
44. Szarski Gustaw, ur. 31.01.1899 r., inspektor celny
45. Szuca Michał, ur. 4.04.1886 r., dr praw, radca finansowy Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku
46. Thomas Henryk, ur. 20.09.1898 r., inżynier, pracownik Dyrekcji PKP w Gdańsku
47. Trzebiatowski Leon, ur. 6.04.1890 r., kolejarz, pracownik PKP w Gdańsku
48. Wesołowski Augustyn, ur. 11.10.1882 r., kupiec, wiceprezes Gminy Polskiej w WMG
49. Wieczorkowski Henryk, ur. 22.06.1886 r., dziennikarz
50. Wika-Czarnowski Anastazy, ur. 30.05.1887 r., emerytowany dyrektor Poczty Polskiej w Gdańsku
51. Witkowski Szymon, ur. 15.09.1878 r., kolejarz
52. Woyda Piotr, ur. 28.09.1877 r., dr praw, wicewojewoda pomorski w latach 1920‒1924
53. Ziółkowski Tadeusz, ur. 5.06.1888 r., komandor pilotów w Gdańsku, pracownik Rady
Portu i Dróg Wodnych
Nazwisk czternastu ofiar nie ustalono.
dr Daniel Czerwiński (naczelnik OBBH IPN Gdańsk)
Fot. Zdjęcia pochodzą z zasobów Muzeum Stutthof w Sztutowie