E-Księgarnia
Prezentacja wystawy „TU rodziła się opozycja. Między Czerwcem ’76 a Sierpniem ’80”, która zagościła przed Domem Wiedemanna od 2 lipca, to efekt współpracy Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku z Burmistrzem Miasta Pruszcz Gdański Januszem Wróblem i Referatem Ekspozycji i Dziedzictwa Kulturowego. To kolejne przedsięwzięcie, realizowane wspólnie przez ww. partnerów. Warto przy tej okazji przypomnieć prace przy upamiętnieniu postaci księdza Józefa Waląga – kapłana niezłomnego i proboszcza jednej z pruszczańskich parafii.
Uroczystość poprowadził dziennikarz, historyk, rzecznik prasowy burmistrza Bartosz Gondek. Jako pierwszy zabrał głos gospodarz miasta Janusz Wróbel:
To ważna wystawa, mam nadzieję, że wiele osób będzie się tutaj zatrzymywać i dowie się więcej o historii opozycji, o historii podziemia i walki o odzyskanie niepodległości.
Z kolei przedstawiciel gdańskiego IPN, prof. Mirosław Golon podkreślił:
Wybraliśmy Pruszcz Gdański ze względu na historię [...] Pruszcz zapisał się w piękny i aktywny sposób, to było bliskie zaplecze, wielu mieszkańców Pruszcza pracowało i pracuje do dzisiaj w Gdańsku, ale też w samym Pruszczu pojawiły się akcje strajkowe przeciwko złej polityce władz. Po fali protestów 1976 roku pojawiła się w Polsce cała grupa ludzi aktywnych opozycyjnie i Pruszcz na tej mapie ma niezwykłą zasługę, to jest jeden z mieszkańców Pruszcza, tutaj pochowany. Zaczęliśmy tutejsze uroczystości od wizyty na cmentarzu i poszliśmy na grób Kaziemierza Szołocha, bo to jest ten Pruszczanin, który bardzo się przyczynił później do powstania Solidarności.
Wystawa została przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej z okazji 45. rocznicy protestów robotniczych w czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku. Składa się z piętnastu plansz: dziewięciu ogólnopolskich i sześciu regionalnych. Autorem części regionalnej jest dr Piotr Brzeziński z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Gdańsku. Planowana jest ogólnopolska ekspozycja wystawy (na terenie Oddziału IPN w Gdańsku – Delegatury w Bydgoszczy także w Toruniu. Lista miejsc dostępna jest tutaj).
Wystawa będzie prezentowana w plenerze do 10 sierpnia 2021 r. Wstęp wolny.
***
W czerwcu 1976 r. władze komunistyczne zapowiedziały podwyżki cen, obejmujące podstawowe artykuły spożywcze. Spauperyzowane społeczeństwo odpowiedziało 25 czerwca, gdy zastrajkowało 97 zakładów pracy. W Radomiu, Ursusie i Płocku robotnicy wyszli na ulice. W pracownicy zakładów Ursus rozkręcili tory i uniemożliwili ich szybką naprawę wepchniętą w wyrwę lokomotywą. Setki uczestników protestów było bitych, aresztowanych lub skazanych na więzienie, a ponad 1500 zwolnionych z pracy. W wyniku pobicia przez Milicję Obywatelską zmarł kilka dni później przypadkowy przechodzień Jan Brożyna, a w połowie sierpnia zmarł w wyniku pobicia przez Służbę Bezpieczeństwa ks. Roman Kotlarz. Do najgwałtowniejszych starć z MO i ZOMO doszło w Radomiu, gdzie protestujący podpalili budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Szacuje się, że w czerwcu 1976 r. w różnych formach sprzeciwu wobec działań władz uczestniczyło w sumie około 80 tys. osób. Najwięcej w Radomiu – blisko 21 tys. oraz Ursusie – ponad 14 tys.
Represje, które spadły na protestujących i dotknęły ich bliskich, zrodziły spontaniczne akcje pomocy materialnej, medycznej i prawnej. Pomoc represjonowanym robotnikom, którą natychmiast rozpoczęła 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta zaowocowała powstaniem Komitetu Obrony Robotników, pierwszej jawnej organizacji opozycyjnej w PRL.
Po niej zaczęły się formować kolejne ośrodki opozycji demokratycznej: Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Wolne Związki Zawodowe, Studenckie Komitety Solidarności, Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Młodej Polski. Powstawały też organizacje o znaczeniu regionalnym, jak np. w Krakowie Chrześcijańska Wspólnota Ludzi Pracy, Instytut Katyński, Akcja na rzecz Niepodległości czy Prywatna Inicjatywa Krakowska, a także instytucje samokształceniowe, jak Uniwersytet Latający czy Towarzystwo Kursów Naukowych. Narodził się również drugi obieg wydawniczy, który naruszał komunistyczny monopol informacyjny.
Jawna opozycja nie miała charakteru masowego, ale bez niej niemożliwy byłby zryw Sierpnia ’80 – to z jej doświadczeń korzystała „Solidarność”.
Polecamy portal IPN „Polskie miesiące” – Czerwiec 1976