Instytut Pamięci Narodowej 1 marca – Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych - Aktualności -

Projekt ustawy o ustanowieniu święta wniósł śp. Prezydent Lech Kaczyński, aby uczcić postawę niezłomnych żołnierzy oraz zakorzenić w młodym pokoleniu patriotyzm i tradycje niepodległościowe. Święto zostało ustanowione przez Sejm RP w 2011 r.

Powojenna konspiracja niepodległościowa była jedną z form zorganizowanego oporu polskiego społeczeństwa wobec reżimu komunistycznego. Liczbę członków niepodległościowych organizacji i grup konspiracyjnych, w tym oddziałów zbrojnych, szacuje się nawet na ok. 180 tysięcy osób. Święto stanowi upamiętnienie antykomunistycznego, niepodległościowego ruchu partyzanckiego stawiającego opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR.

1 marca to data symboliczna, nawiązująca do 1 marca 1951 r., kiedy to w więzieniu mokotowskim został wykonany wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (WiN): Łukaszu Cieplińskim, Adamie Lazarowiczu, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Rzepce, Franciszku Błażeju, Józefie Batorym i Karolu Chmielu.

Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku upamiętniając Żołnierzy Wyklętych przedstawia dotyczące ich materiały znajdujące się w zbiorach. W dużej mierze dotyczą one działającej na Pomorzu Gdańskim V Wileńskiej Brygady AK pod dowództwem mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Zostały one w większości wytworzone bądź zgromadzone przez organa bezpieczeństwa PRL w celu likwidacji podziemia niepodległościowego, a w późniejszych latach były wykorzystywane jako materiał propagandowy ukazujący „utrwalanie władzy ludowej”. Używano ich do tworzenia rocznicowych albumów, gazetek ściennych, izb pamięci oraz do pisania prac dyplomowych w szkołach MSW. Oprócz tego w zasobie gdańskiego archiwum znajduje się liczny zbiór oświadczeń z ujawnienia przynależności do różnych podziemnych organizacji, wypełnianych przez ich członków  na mocy ustawy o amnestii z 22 lutego 1947 r. oraz nieliczne, acz tym bardziej cenne, gazetki, raporty, meldunki, odezwy i ulotki organizacji niepodległościowych.

Niezwykle cenny dar w postaci kopii cyfrowych fotografii przedstawiających Danutę Siedzikównę, jej rodzinę i znajomych z lat 1937–1945 przekazała do naszego Archiwum Danuta Ciesielska.

Wszystkich zainteresowanych dziejami niezłomnych żołnierzy serdecznie zapraszamy do zapoznania się z materiałami w Oddziałowym Archiwum IPN w Gdańsku.

Opracowanie: Anna Nadarzyńska-Piszczewiat