E-KsięgarniaWładze komunistyczne w okresie PRL-u przez ponad 20 lat reglamentowały swoim obywatelom artykuły pierwszej potrzeby. O ile w latach 1944-1949, a nawet 1951-1953 można było to wytłumaczyć ciężkim stanem gospodarki po zniszczeniach II wojny światowej, to jednak reglamentacja z lat 1976-1989, obecnie najbardziej kojarzona, świadczyła o zapaści modelu gospodarki centralnie sterowanej. Pierwsze kartki żywnościowe wprowadzono Instrukcją Biura Ekonomicznego przy PKWN dnia 27 września 1944 r. w sprawie zaopatrzenia ludności nierolniczej w żywność i artykuły codziennego użytku. Po czasowym zniesieniu kartek, uchwałą Prezydium Rządu z dnia 29 sierpnia 1951 r. ponownie je wprowadzono, ale tym razem było to 6 rodzajów tzw. bonów tłuszczowych, czy też mięsno-tłuszczowych. Systemem aprowizacji w 1952 r. objęto także proszek do prania i mydło. Taki stan trwał do dnia 3 stycznia 1953 r. Po ich zniesieniu ceny towarów znacząco wzrosły.
Po raz kolejny kartkowa reglamentacja wróciła dnia 13 sierpnia 1976 r., wprowadzeniem biletów towarowych na zakup cukru. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna sprawiła, że zdesperowani robotnicy w sierpniu 1980 r. jako postulat 11 umieścili: „Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku)”.
W 1981 r., wychodząc niejako naprzeciw postulatom robotniczym, władze rozszerzyły zakres reglamentacji wprowadzając dnia 28 lutego kartki na mięso i jego przetwory. Taki system miał obowiązywać przez kwartał, a przetrwał do 1989 r. Już w kwietniu 1981 r. zakres reglamentacji znacząco się zwiększył obejmując również: masło, mąkę, kaszę i ryż, a od września mydło, proszek do prania i papier toaletowy. Wkrótce sprzedażą kartkową objęto większość towarów, m.in. kawę, czekoladę, mleko w proszku dla dzieci, artykuły szkolne, papierosy, alkohol, benzynę, a nawet buty. Jedynym towarem, którego nie brakowało nigdy, był ocet. Oczywiście mięso było produktem, który najdłużej podlegał reglamentacji, kartki na mięso obowiązywały aż do 1 sierpnia 1989 r.!
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku w swoim zasobie posiada dokumentację dotyczącą wprowadzenia kartek na mięso, są to m.in.: Opracowanie Zespołu Analiz Bieżących przy MKZ NSZZ „Solidarność” w Gdańsku z dnia 04-03-1981 r. dot. wprowadzenia kartek na mięso oraz tekst dr Barbary Kryszk „Jeszcze w sprawie kartek na mięso…” dotyczący zależności pomiędzy przyjmowanym przez człowieka pokarmem a wydajnością pracy. Materiały zostały przekazane przez Jerzego Marcinka i Janusza Jachnickiego. W naszych zbiorach znajdują się również oryginalne kartki na mięso, przekazane przez naszych darczyńców: Roberta Rakowca, Zofię Madej, Marię Niewińską oraz Ludmiłę Lobaido.
Opracowanie: Anna Nadarzyńska-Piszczewiat
