Nawigacja

Aktualności

W audycji „Przystanek Historia” w Polskim Radiu wspomnienie o Zygmuncie Nowakowskim – 20 stycznia 2021

Audycja została wyemitowana w środę o godz. 19.07 na antenie Programu I Polskiego Radia

Krakus, legionista, autor powieści, dramatów, w tym szlagieru II Rzeczypospolitej „Gałązki rozmarynu”, aktor, reżyser, popularny felietonista „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, historyk, emigrant w Londynie, autor felietonów w Radiu Wolna Europa. Człowiek o niewzruszonym profilu wolnościowym i niepodległościowym. Także popularyzator sportu, prekursor praw zwierząt. Zygmunt Nowakowski, jeden z najpopularniejszych mieszkańców Krakowa lat 30. ub. wieku, bo o nim mowa, urodził się w tym mieście 22 stycznia 1891 roku, 130 lat temu, w rodzinie urzędnika Błażeja Tempki i nauczycielki Heleny Nowakowskiej. Za życia znany, słuchany, czytany.

Dr Paweł Chojnacki, badacz emigracji z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Krakowie oraz z Instytutu Historii PAN, wspomina, że wybuch II wojny światowej przerwał życie twórcze Zygmunta Nowakowskiego w apogeum, kiedy był jedną z najbarwniejszych postaci Krakowa lat 30. Najprawdopodobniej kontynuowałby karierę literacką i dziennikarską. – W „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” pisał niedzielne, bardzo sławne w całej Polsce felietony i był porównywany z Antonim Słonimskim, felietonistą najwyższej rangi – mówi historyk. Przed wojną triumfy odnosił napisany w 1937 roku dramat „Gałązka rozmarynu” o legionistach.

Zygmunt Nowakowski był człowiekiem wielu talentów, nie tylko literackich. Był nawet aktorem, pierwszym aktorem, który obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czasie wojny przedostał się do Francji, a potem do Wielkiej Brytanii, gdzie działał na emigracji. Po wojnie jego felietony ukazywały się w Radiu Wolna Europa.

Dr Paweł Chojnacki nazywa go emigracyjnym Jasienicą, ponieważ obaj pisali historyczne teksty w latach 50. i 60. Zauważa, że u Jasienicy widoczna była postawa antyniemiecka i ograniczanie roli Kościoła. – Tego w tekstach Nowakowskiego nie ma – mówi. Zdaniem gościa Programu 1 Polskiego Radia Zygmunt Nowakowski nie ma szans zająć pozycji takiej, jaką zdobył Paweł Jasienica. – Nie mamy książek Nowakowskiego, żeby porównywać go z Jasienicą – wyjaśnia.

Planowane jest wznowienie „Wieczorów pod dębem”, czyli zbioru felietonów o historii Polski. Historyk ma też nadzieję na publikację większej części gawęd. Podkreśla, że komuniści doprowadzili do tego, że pisarz został usunięty ze zbiorowej pamięci z zemsty za jego emigracyjną działalność. Dlatego chciałby postawić Zygmuntowi Nowakowskiemu pomnik, ale nie taki ze spiżu, ale publikując jego książki.

W trakcie rozmowy można usłyszeć fragmenty dramatu „Gałązka rozmarynu” oraz felietonu „Zygmunta Nowakowskiego list do Krakowa” z 1953 roku (RWE).

W audycji również:

  • O książce Po stronie dobra. Księga dedykowana Zofii i Zbigniewowi Romaszewskim, red. Cecylia Kuta i Mariusz Krzysztofiński. Publikacja IPN to efekt wspólnej pracy naukowców i świadków historii, którzy podzielili się wspomnieniami o Zofii i Zbigniewie Romaszewskich. Państwo Romaszewscy byli zaangażowani w działalność opozycyjną od lat siedemdziesiątych XX w. Służyli pomocą finansową i prawną prześladowanym robotnikom po Czerwcu '76, nagłaśniali przypadki represji, informowali społeczeństwo o jego prawach. Działali w Komisji Interwencji i Praworządności – najpierw w Regionie Mazowsze, następnie w strukturach krajowych NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym założyli nielegalne Radio „Solidarność”, co zakończyło się ich aresztowaniem i osadzeniem w więzieniu. Po 1989 r. aktywnie włączyli się w budowę niepodległego, demokratycznego państwa, Zbigniew Romaszewski został senatorem, Zofia Romaszewska stanęła na czele Biura Interwencji Senatu RP.
  • Było, będzie, czyli o najciekawszych wydarzeniach organizowanych przez IPN oraz o wybranych artykułach zamieszczonych na portalu przystanekhistoria.pl.

POSŁUCHAJ AUDYCJI

* * *

Cykl audycji „Przystanek Historia” jest realizowany wspólnie przez Instytut Pamięci Narodowej i Program I Polskiego Radia. Rozmowy poświęcone są ważnym wydarzeniom, które wpłynęły na dzieje Polski w XX wieku oraz ludziom, którzy tę historię tworzyli.

do góry