E-Księgarnia
Inicjatywy IPN Gdańsk Delegatury IPN Bydgoszcz w 77. rocznicę Krwawej Niedzieli na Wołyniu:
- 8 lipca o godz. 12.00 w Warszawie odbyła się konferencja prasowa dotycząca Bazy Ofiar Zbrodni Wołyńskiej. W projekcie uczestniczyła grupa archiwistów IPN Gdańsk na czele z Karolem Lisieckim. Zachęcamy do oglądania transmisji;
- 10 lipca o godz. 19.00 w Bibliotece Międzyuczelnianej w Stalowej Woli odbył się pokaz filmu dokumentalnego IPN Gdańsk pt. „Zmarłych pogrzebać” w reżyserii Katarzyny Underwood. To wstrząsająca opowieść świadków przesyconego okrucieństwem ludobójstwa na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej, popełnionego przez członków ukraińskich ugrupowań nacjonalistycznych m.in. OUN-UPA. Relacja;
- 11 lipca ukazało się multimedialne wydawnictwo edukacyjne na płytach DVD pod nazwą: „Zmarłych pogrzebać. Wołyń 1943 w relacjach świadków”. Materiał bazuje na filmie IPN Gdańsk „Zmarłych pogrzebać”, zawiera książeczkę z tekstem wprowadzającym (autorstwa Katarzyny i Karola Lisieckich) oraz dodatkowe materiały, takie jak fragmenty notacji, dokumenty i zdjęcia;
- Gościem Kresowego Saloniku w Radiu Gdańsk (emisja 11 lipca, godz. 17.00) była Katarzyna Underwood, która opowiedziała o pracy nad filmem „Zmarłych pogrzebać” oraz o w/w wydawnictwie. Szerszą promocję publikacji połączoną z pokazami filmu planujemy na jesień br.;
- 11 lipca delegacja IPN Gdańsk na czele z naczelnikiem OBEN Krzysztofem Drażbą wraz przedstawicielem wojewody pomorskiego, złożyła kwiaty pod gdańskim pomnikiem Pamięci Ofiar Eksterminacji Ludności Polskiej na Wołyniu (róg ul. Stolarskiej i ul. Katarzynki, obok kościoła pw. św. Brygidy);
-
Grudziądzkie obchody 77. rocznicy Krwawej Niedzieli na Wołyniu rozpoczęły się 11 lipca od Mszy św. w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, skąd nastąpił przemarsz pod pomnik Pamięci Ofiar Ukraińskich Nacjonalistów (zbieg ulic Rapackiego i Królewieckiej). Monument został odsłonięty 22 grudnia 2017 r. dzięki staraniom Zygmunta Krzemienia, prezesa Towarzystwa Miłośników Kresów Wschodnich w Grudziądzu. Na zakończenie złożono pod pomnikiem wieńce i kwiaty. Ponadto rozdano wszystkim zebranym gościom okolicznościowe materiały edukacyjne przygotowane przez Instytut Pamięci Narodowej. W uroczystości uczestniczyli: prezydent m. Grudziądza Maciej Glamowski, radny Rady Miejskiej Łukasz Piasecki, przedstawiciele Towarzystwa Miłośników Kresów Wschodnich oraz uczniowie Szkoły Podstawowej nr 12. Instytut Pamięci Narodowej reprezentowała Regina Dąbkowska (OBUWiM w Gdańsku, Delegatura w Bydgoszczy). Przy pomniku stoi tablica edukacyjna IPN Gdańsk „Genocidium Atrox” informująca o ludobójstwie na ziemiach południowo-wschodnich II RP (przygotowana przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Gdańsku);
- 11 lipca w kościele św. Jakuba w Toruniu o godz. 17.30 odbyło się złożenie kwiatów przez delegację IPN na czele z przewodniczącym Kolegium IPN prof. Wojciechem Polakiem oraz dyrektorem IPN Gdańsk prof. Mirosławem Golonem przy grobowcu Biskupa Łuckiego (Wołyńskiego) Adolfa Szelążka (1865-1950) i tablicy upamiętniającej ofiary nacjonalistów ukraińskich w województwach łuckim, stanisławowskim, tarnopolskim i lwowskim;
- 11 lipca po Mszy św. o godz. 18.00 prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk oraz przewodniczący Kolegium IPN prof. Wojciech Polak złożyli kwiaty pod Tryptykiem Wołyńskim przy parafii Miłosierdzia Bożego w Toruniu (ul. Świętej Faustyny 7). Delegacji IPN towarzyszył radny toruński poprzedniej kadencji Karol Wojtasik, jeden z głównych inicjatorów budowy eptafium wołyńskiego w Toruniu. Dramatyczny w swojej wymowie tryptyk został odsłonięty w lipcu 2018 roku w 75. rocznicę wołyńskiej Krwawej Niedzieli na Wołyniu. Uczestnicy uroczystości otrzymali egzemplarze wydanej w 2019 roku przez IPN Gdańsk publikacji Katarzyny i Karola Lisieckich: „Wołyń 1943. Ludobójstwo Polaków na Wołyniu 1939-1945. Świadectwa” (do pobrania). Modlitwie pod epitafium przewodniczył ks. Stanisław Majewski, a homilię podczas Mszy św. za Ojczyznę oraz za ofiary Zbrodni Wołyńskiej wygłosił ks. Karol Rafalski;
– Wraz z wygnanym z zagarniętego przez Związek Sowiecki Wołynia biskupem łuckim Adolfem Szelążkiem do Torunia i w jego najbliższe okolice przybyli też inni uciekinierzy z wymordowanej wołyńskiej ziemi. Niektórzy osiedli w podtoruńskim Zamku Bierzgłowskim, inni w samym Toruniu. Najmocniej związali się z parafią Świętego Jakuba na toruńskim Nowym Mieście, to w tym przepięknym gotyckim kościele znajdują się bardzo ważne wołyńskie upamiętnienia, jak tablica upamiętniająca biskupa Szelążką, a także jego grobowiec oraz tablica pamięci ofiar zbrodni popełnionej przez nacjonalistów ukraińskich z OUN i UPA na mieszkańcach województw wołyńskiego, lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego – mówi prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk.
– Jeszcze jedno miejsce pamięci związane z wypędzonymi z Wołynia, ocalonymi z rzezi Polakami znajduje się na cmentarzu parafii św. Jakuba położonym przy ul. Antoniego Antczaka. To tam pochowano grupę duchownych, księża i zakonnice pochodzących z Wołynia, którzy wraz z biskupem Szelążkiem lub nieco później dotarli do nadwiślańskiego grodu Kopernika. Był wśród nich także ostatni proboszcz z wymordowanego Kisielina, ks. Witold Adam Kowalski (1899-1960, wyświęcony w 1925 roku), którego grób wymaga już konserwacji. Kisielin dzięki wielkiej aktywności rodziny Dębskich stał się jednym z najbardziej symbolicznych miejsc Zbrodni Wołyńskiej, a wielkie ruiny kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny są do dziś wielkim krzykiem rozpaczy po pomordowanych. Ks. Kowalski podczas napadu ukraińskich zbrodniarzy na kościół w dniu został bardzo ciężko ranny, ale przeżył. 86 parafian modlących się w tę straszną niedzielę 11 lipca 1943 r. zostało zamordowanych. Warto dodać, że była to bardzo duża parafia, licząca blisko 3 tysiące wiernych, z kilkunastu pobliskich miejscowości, które w większości zostały wymordowane lub zmuszone do ucieczki dla ratowania życia – dodaje.
- 13 lipca w Malborku dyrektor IPN Gdańsk złożył kwiaty pod zrealizowaną przez OBUWiM tablicą „Genocidium Atrox” (ul. Dworcowa 17, budynek dworca PKP);
- 17 lipca o godz. 12.00 w Zielonce Pasłęckiej (gmina i powiat Pasłęk) odbędą się coroczne obchody rocznicy Zbrodni Wołyńskiej. IPN Gdańsk będzie reprezentowała Katarzyna Underwood. IPN Gdańsk w Zielonce Pasłęckiej szczególnie mocno pielęgnuje pamięć o ofiarach zbrodni ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej, znajduje się tam m.in. ważne upamiętnienie ofiar zrealizowane przez OBUWiM IPN Gdańsk – tablica „Genocidium Atrox”;
– Podczas zbrodniczych działań nacjonalistów ukraińskich z OUN, UPA oraz ze zbrodniczych ukraińskich chłopskich samoobron, a także innych grup, którzy ich wspierali, jednym z ważnych celów ataku było chrześcijaństwo, a przede wszystkim Kościół katolicki, wielu kapłanów zamordowano, wielu poraniono, prawie wszystkich pozostałych zmuszono do opuszczenia swoich parafii. Najmocniej uwidoczniło się to w najbardziej krwawy dzień Zbrodni Wołyńskiej, czyli w niedzielę 11 lipca 1943 r. gdy podpalono, ostrzelano, zaatakowano jednego dnia aż 99 miejscowości i dokonano nieprawdopodobnego ludobójstwa, z co najmniej kilkunastoma tysiącami ofiar śmiertelnych. W wielu miejscowościach celem ataku były kościoły, dla części ofiar stały się zarazem pierwszymi grobami – mówi prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk.
– Ukraińscy nacjonaliści zbrodniczymi atakami sprofanowali m.in. kościoły w Ksielinie, Porycku, Zabłoćcu, Krymnie, Chynowie. Spośród 250 katolickich kościołów i kaplic, aż 103 zniszczyli ukraińscy nacjonaliści. Resztki kościoła katolickiego zostały wyniszczone po 1944 r. przez Sowietów. Zasłużony pasterz diecezji łuckiej ks. bp Adolf Szelążek (obecnie trwa jego proces beatyfikacyjny) został w styczniu 1945 r. aresztowany przez NKWD wraz z grupą innych kapłanów (wśród nich m.in. obecnie błogosławiony ks. Władysław Bukowiński, wielki apostoł Kazachstanu), a w 1946 r. wygnano go z terenów zagarniętych – uzupełnia.
– Warto dodać, że ukraińscy nacjonalistyczni zbrodniarze w swojej nienawiści do chrześcijaństwa, gdy nie zyskiwali poparcia, atakowali czasem także kapłanów greckokatolickich i prawosławnych. Czasem nawet mordowali, jak w maju 1943 r. w okolicy Dubna, gdzie zabili najważniejszą postać Kościoła prawosławnego – arcybiskupa wołyńskiego Aleksego (ur. 1882, imię świeckie: Aleksander Gromadzki, z narodowości Ukrainiec, pochodzący spod Białej Podlaskiej, który od 1934 kierował prawosławną, całkowicie ukrainizowaną diecezją wołyńską). W maju 1941 r. aresztowało go NKWD, ale najazd niemiecki miesiąc później doprowadził do uwolnienia. Arcybiskup Aleksy potępił zbrodniczą działalność UPA, w tym pierwsze wielkie mordy dokonane przez ludobójców zrzeszonych w tej kryminalnej formacji. 8 maja 1943 r. podczas objazdu terenów swojej eparchii został zamordowany przez bojówkę UPA. Wspominany już katolicki biskup wołyński, czyli ks. bp Adolf Szelążek po wypędzeniu przez Sowietów osiadł w Polsce w jej nowych granicach. Zamieszkał w położonym 15 km od Torunia Zamku Bierzgłowskim. Zmarł w 1950 roku i został pochowany w jednym z przepięknych gotyckich kościołów Torunia u św. Jakuba. W tej górującej nad rynkiem Nowego Miasta świątyni oprócz grobu wołyńskiego biskupa, jest od 2003 roku piękna tablica pamięci ofiar ukraińskich nacjonalistów z Wołynia oraz województw stanisławowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego – podsumowuje prof. Golon.