E-Księgarnia
Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z wybranymi biogramami osób, których groby zostały wpisane do prowadzonej przez Instytut Pamięci Narodowej ewidencji grobów weteranów o wolność i niepodległość Polski. Będziemy regularnie informowali o kolejnych mogiłach, które znalazły się pod naszą opieką.
Białasik Teodor, s. Michała, ur. 12.09.1898 r. w Pakości, zm. w 1959 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Pakości. W okresie I wojny światowej został powołany do armii niemieckiej. Od stycznia 1919 r. w szeregach Kompanii Pakoskiej; brał udział w walkach m.in. o Inowrocław, Łabiszyn oraz Szubin. We wniosku o nadanie Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego napisano, że ww. „w walkach o Łabiszyn swą postawą żołnierską i odwagą podczołgał się pod kwatery żołnierzy niemieckich i rzutem granatu ręcznego zdemoralizuje ich – przeto zostają wymienieni wzięci do niewoli w sile 70 osób wraz z ekwipunkiem”. W 1976 r. został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
Biały Czesław, s. Ignacego, ur. 10.07.1900 r. w Gębicach (pow. Mogilno) zm. 09.12.1977 r., pochowany na Cmentarzu Nowofarnym przy ul. Artyleryjskiej w Bydgoszczy. W okresie I wojny światowej w szeregach armii niemieckiej. Później, wstąpił ochotniczo do oddziału powstańczego Jana Sławińskiego i brał udział w walkach o Wyrzysk, Sadki, Nakło nad Notecią. 3 listopada 1919 r. powołany do służby czynnej w szeregach 8. Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Po powstaniu związał się z Wojskiem Polskim; do 1933 r. pracował w dęblińskim Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa jako majster wojskowy. Czesław Biały został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1968 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974 r.).
Chojnacka (z d. Dąbrowska, s.v. Bieńkowska) Pelagia c. Macieja, ur. 03.03.1899 r. w Pakości, zm. w 1972 r., pochowana na Cmentarzu Parafialnym w Pakości. Chojnacka była żołnierzem Armii Krajowej i więźniarką obozów KL Lublin (Majdanek), KL Ravensbrück oraz KL Buchenwald.
Cichy Mieczysław, s. Kazimierza, ur. 30.11.1899 r. w Pakości, zm. w 1980 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Pakości. Podczas I wojny światowej służył w armii niemieckiej, lecz w chwili wybuchu powstania zdezerterował i wstąpił w szeregi Kompanii Pakoskiej. Podczas służby walczył na froncie północnym. We wniosku o nadanie Krzyża i Medalu Niepodległości podał, iż uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie II wojny światowej walczył w Wojsku Polskim (w toruńskim 4. Pułku Lotniczym), a od połowy września 1939 r. do stycznia 1940 r. przebywał w niewoli niemieckiej. Mieczysław Cichy został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1957 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975 r.), Medalem za Warszawę 1939-1945 (1970 r.) oraz Medalem Zwycięstwa i Wolności (1975 r.).
Dębiec (z d. Vollmuller) Helena, c. Bonifacego, ur. 06.06.1897 r. w Rynarzewie, zm. w 1990 r., pochowana na Cmentarzu Parafialnym w Samoklęskach Dużych. 1 stycznia 1919 r. wstąpiła w szeregi Kompanii Samoklęskiej, w której pełniła rolę zwiadowcy. Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977 r.) i Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1974 r.). We wniosku o nadanie Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski znalazła się wzmianka, że: „Wówczas wymieniona ochotniczo ofiarowała swoje usługi dowódcy komp. i przyjęta została jako zwiadowca. Jej niemieckie nazwisko pozwalało na przechodzenie linii frontu do Bydgoszczy i z powrotem. Uchroniła oddział powstańców od niechybnej klęski, z jej ostrzeżenia mogli się w czasie wycofać. Na skutek jej wywiadu Komp. Samoklęska odniosła piękne zwycięstwo nad Niemcami”.
Domagała Konstanty, s. Józefa, ur. 05.12.1898 r. w Górkach Dąbskich (pow. Szubin), zm. 28.08.1984 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Samoklęskach Dużych. W okresie I wojny światowej służył w wojsku niemieckim. Z chwilą wybuchu powstania wielkopolskiego przyłączył się do Kompanii Juncewskiej, z którą operował na odcinku Żnin-Szubin. W lutym 1919 r. został przydzielony do kompanii wartowniczej Poznań-Jeżyce; uczestnik wojny polsko–bolszewickiej. Zdemobilizowany w 1921 r. Brał udział w wojnie obronnej w szeregach toruńskiego 4. Pułku Lotniczego. Pod Modlinem dostał się do niewoli niemieckiej, z której został zwolniony. Został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1958 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977 r.).
Grobelski Michał, s. Antoniego, ur. 31.08.1889 r. w Batkowie k. Inowrocławia, zm. 06.01.1971 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym Parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa przy u. Ludwikowo w Bydgoszczy. Grobelski był zawodowym lekarzem – w okresie I wojny światowej pełnił służbę w armii niemieckiej, następnie wziął udział w powstaniu wielkopolskim, III powstaniu śląskim i powstaniu warszawskim. Od 24 III 1919 r. zastępca szefa sanitarnego Wojsk Wielkopolskich. W opinii swojego przełożonego, gen. ppor. Ireneusza Wierzejewskiego „powołany na odpowiedzialne stanowisko nadzwyczaj szybko wpracował się w trudne swe zadanie. Stanowczy i energiczny umiał zdobyć szacunek wszystkich podwładnych mi oficerów swoim taktem i spokojem. Sumienni i pilny”. Podczas wojny polsko-bolszewickiej pełnił funkcję zastępcy szefa sanitarnego I Armii WP, a następnie w IV Armii WP. 10 maja 1921 r. odkomenderowany do Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych w Szopienicach, gdzie mianowano go szefem Etapu Sanitarnego Górnego Śląska. Jak napisano w jego biogramie w Słowniku Biograficznym Powstańców Wielkopolskich (kopia załączona do niniejszego pisma): „W III powstaniu śląskim (w stopniu kpt.) odebrał wybitną rolę w sanitariacie powstańczym, kierując (pod ps. Antoniewicz) zakonspirowaną pomocą, ewakuacją rannych i chorych na teren państwa polskiego”. W 1922 r. przeniesiony do rezerwy. Okres międzywojenny spędził w Poznaniu; w latach 1921-1939 pracował w Poznańskim Zakładzie Ortopedycznym im. B. S. Gąsiorowskiego. Był prawą ręką I. Wierzejewskiego, a po jego śmierci w 1930 r. kierował zakładem aż do wybuchu II wojny światowej. Uczestniczył w wojnie obronnej jako komendant szpitala polowego nr 703. W okresie II wojny światowej został wysiedlony z Poznania i związał się z konspiracją niepodległościową w strukturach Armii Krajowej na terenie Warszawy. Pracował wówczas jako ordynator w Szpitalu Ujazdowskim. Był powstańcem warszawskim o pseudonimie „Doktor Zygmunt”. Pełnił służbę jako lekarz na terenie Śródmieścia Południe w szpitalach przy ul. Wspólnej 27 oraz Śniadeckich 17. Po kapitulacji przebywał w niewoli niemieckiej w Szpitalu Wojskowym dla jeńców AK Zeithain, filia Stalagu IV-B w Mühlberg. Po wojnie objął funkcję ordynatora Oddziału Ortopedyczno-Urazowego Szpitala w Bydgoszczy; pracował również w wojewódzkiej przychodni przeciwgruźliczej.
Januszewski Ksawery, s. Marcina, ur. 01.08.1887 r. w Godzimierzu, zm. w 1938 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Samoklęskach Dużych. Od stycznia 1919 r. działał w szeregach Kompanii Samoklęskiej pod dowództwem Pawła Kolańczyka; był uczestnikiem m.in. walk o Rynarzewo, Szubin, Tur, Samoklęski. Zwolniony w marcu 1919 r. w stopniu st. szeregowego. W latach 1907-1909 oraz podczas I wojny światowej służył w wojsku niemieckim. W okresie młodości pracował na terenie Niemiec, gdzie był członkiem polskich organizacji.
Kaziński Franciszek, s. Walentego, ur. 26.10.1896 r. w Pakości, zm. w 1980 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Pakości. W okresie I wojny światowej służył w armii niemieckiej, w styczniu 1919 r. wstąpił do formującej się Kompanii Pakoskiej. W jej szeregach brał udział w walkach o Inowrocław i Łabiszyn. Następnie związał się z Kompanią Wrzesińską, z którą przeszedł szlak Szubin-Rynarzewo-Nakło. W swoim życiorysie podawał, że w czasie wojny polsko-bolszewickiej wstąpił do 7. Pułku Saperów w Poznaniu i został przydzielony do 23. Batalionu Fortyfikacyjnego. W 1921 r. został zwolniony z wojska. Aktywny w pracy społecznej, był członkiem m.in. Związku Powstańców Wielkopolskich, Ochotniczej Straży Pożarnej oraz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Franciszek Kaziński został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1958 r.) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1972 r.).
Kromrych Stanisław, s. Józefa, ur. 21.09.1897 r. w Wawrzynkach, zm. 17.11.1988 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Samoklęskach Dużych. W 1916 r. został powołany do armii niemieckiej. W powstaniu wielkopolskim walczył początkowo w szeregach kompanii wrzesińskiej, a następnie 3. Kompanii I Baonu 4. Pułku Strzelców Wielkopolskich. Zdemobilizowany w 1921 r. Uczestnik walk o Żnin, Szubin i Chodzież. Odznaczony Medalem Pamiątkowym Za Wojnę 1918-1921 (1938 r.), Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1968 r.), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1969 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975 r.).
Leszczyński Leon, s. Ludwika, ur. 20.01.1880 r. w Strzelnie, zm. w 1950 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Pakości. W okresie I wojny światowej służył w armii niemieckiej. 11 listopada 1918 r. został przewodniczącym Rady Żołniersko-Robotniczej, której zadaniem było m.in. rozbrojenie stacjonujących w mieście Niemców i zdobycie ich broni. Pod koniec grudnia organizował Kompanią Pakoską. W 1919 r. został Komendantem Miasta Pakości - do jego obowiązków należało przede wszystkim utrzymanie porządku w mieście oraz obsadzenie stanowisk urzędniczych. W jednym z dokumentów napisano: „Jako Komendant miasta odwiedzał przebywającą na froncie kompanię pakoską i starał się o zaprowiantowanie takowej. Pan Leszczyński zasłużył się sprawie niepodległościowej swą odwagą i był narażony na swe życie w razie nieudania się powstania”. Ponadto był prezesem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
Ludwiczak Józef, s. Łukasza, ur. 28.12.1899 r. w Malinie pow. Pleszew (obecnie dzielnica Pleszewa), zm. 06.01.1979 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym pw. św. Trójcy przy ul. Stawowej w Bydgoszczy. Ludwiczak wziął udział w powstaniu wielkopolskim jako żołnierz 1. Batalionu Pogranicznego w Szczypiornie, a od marca 1919 r. 4. Kompanii Batalionu Pleszewskiego (m.in. pod Ligotą, Krotoszynem, Zdunami). Podczas wojny polsko-bolszewickiej walczył w bitwach pod Babulskiem, Berdyczowem, Pleszczenicy. Został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1976 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1976 r.), a w okresie międzywojennym Brązowym Krzyżem Zasługi (1938 r.).
Marchwiński Jan, s. Franciszka, ur. 23.05.1894 r. w Turzynie (pow. Szubin), zm. 20.03.1976 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym św. Trójcy przy ul. Lotników w Bydgoszczy. W okresie I wojny światowej służył w szeregach armii niemieckiej; w momencie wybuchu powstania wielkopolskiego wstąpił do kompanii kcyńskiej ppor. Sławińskiego, z którą walczył pod Nakłem i Szubinem. Następnie wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej m.in. pod Dinskiem, Bobrujskiem, Dukorą, Błoniem, Pudowicami i Osipowicami; pod koniec 1920 r. został przeniesiony do rezerwy. Za działalność w okresie powstania wielkopolskiego został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1964 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1971 r.).
Mirecka (z d. Chęcińska) Eugenia, c. Mieczysława, ur. 07.01.1902 r. w Kamieńskoje, zm. 06.12.1946 r., pochowana na Cmentarzu Farnym przy ul. Cmentarnej w Grudziądzu. Mirecka była uczestniczką powstania warszawskiego, następnie osadzona w Stalagu IV B/H Zeithain.
Obremski Feliks, s. Michała ur. 10.05.1879 r. w Janowie, zm. 09.03.1957 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Samoklęskach Dużych. W latach 1914-1916 walczył w wojsku niemieckim na froncie francuskim. W powstaniu przystąpił do oddziału Potulice pod dowództwem p. Chmielewskiego, a następnie do Kompanii Samoklęskiej kierowanej przez Pawła Kolańczyka, który po latach tak opisywał działalność Obremskiego „[…] do końca marca 1919 r. brał udział we wszystkich walkach jakie komp staczała z Grenzschutzem. Był bardzo dobrym żołnierzem jako i obywatelem”.
Owczarek Franciszek, s. Stanisława, ur. 24.01.1915 r. w Ligocie (pow. Krotoszyn Wlkp), zm. 24.09.1988 r., pochowany na cmentarzu Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy przy ul. Ludwikowo w Bydgoszczy. Podczas wojny obronnej Franciszek Owczarek walczył w szeregach toruńskiego 4. Pułku Lotniczego. Wcześniej, w okresie międzywojennym odbył służbę wojskową w 3. Pułku Lotniczym w Poznaniu. We wniosku o odznaczenie Medalem Zwycięstwa i Wolności napisano, że trafił do niemieckiej niewoli i został osadzony w obozie Mauthausen. Najprawdopodobniej, jak wskazuje własnoręczny życiorys sporządzony przez Franciszka Owczarka, aresztowano go w okolicach granicy polsko-węgierskiej. Po zwolnieniu w październiku 1939 r. wyjechał do Bydgoszczy, gdzie otrzymał pracę jako laborant w D.A.G. Fabrik Bromberg. Na terenie zakładu związał się z konspiracją niepodległościową w ramach Armii Krajowej; przyjął pseudonim „Felczer”. Jego zadaniem było m.in. wykonywanie dokumentacji fotograficznej fabryki. Udzielał także pomocy jeńcom sowieckich zatrudnionym w Łęgnowie. Jeden z nich mógł doprowadzić do aresztowania Owczarka w sierpniu 1944 r. Został osadzony w obozie KL Stutthof (numer obozowy: 99088), a następnie KL Buchenwald. Odznaczony Medalem Zwycięstwa i Wolności (1970 r.).
Owczarek Stanisław, s. Tomasza, ur. 12.11.1889 r. w m. Koryta (pow. Krotoszyn), zm. 13.11.1973 r., pochowany na cmentarzu Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy przy ul. Ludwikowo w Bydgoszczy. Przed wybuchem walk powstańczych był zaangażowany w Straż Ludową, a następnie walczył o Zduny, Rawicz i pod Sarnową. 5 maja 1919 r. wstąpił do 2. Kompanii Batalionu Lwowskiego Obrony Kraju Byłego Zaboru Pruskiego, gdzie służył do listopada 1919 r. W okresie międzywojennym pracował w PKP. Po wkroczeniu Niemców do Bydgoszczy w 1939 r. aresztowany, przesłuchiwany przez gestapo oraz zwolniony. Został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1958 r.), Medalem Zwycięstwa i Wolności (1970 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1971 r.).
Radomski Jan, s. Michała, ur. 23.11.1880 r. w Tadajewie, zm. 04.03.1931 r. w Tadajewie, pochowany na cmentarzu parafialnym w Strzygach (gm. Osiek). Radomski był żołnierzem „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera.
Rusiecki Kazimierz, s. Józefa, ur. 14.03.1896 r. w maj. Bortniki (pow. Bobrujsk), zm. w 1979 r., pochowany na Cmentarzu Farnym w Grudziądzu przy ul. Cmentarnej. W sierpniu 1915 r. na ochotnika wstąpił do Legionów, w których służył do 1917 r., po czym był internowany. Po zwolnieniu wstąpił do polskiego oddziału na Kubaniu, potem był żołnierzem w 4. Dywizji Strzelców Polskich. Po odzyskaniu niepodległości od października 1919 r. służył w odrodzonym Wojsku Polskim – w stopniu ppor. piechoty z przydziałem do 4. Pułku Piechoty Legionów. W maju 1920 r. został ranny na froncie berezyńskim. W grudniu 1920 r. mianowany porucznikiem. W 1921 r. zwolniony ze służby w wojsku jako inwalida. Odznaczony Orderem Virtuti Militari (1922 r.), Krzyżem Niepodległości (1931 r.) oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi (1937 r.).
Sment (z d. Runge) Pelagia, c. Józefa, ur. 02.12.1898 i zm. w 1993 r., pochowana wspólnie z Romanem Smentem na Cmentarzu Parafialnym w Pakości Pelagia Sment brała udział w akcjach przygotowawczych do powstania wielkopolskiego, w trakcie których zajmowała się m.in. zabezpieczeniem aprowizacji oraz organizacją Czerwonego Krzyża. Podczas walk powstańczych na froncie północnym pełniła rolę sanitariuszki, a następnie służyła w szpitalu wojskowym w Pakości. Została odznaczona Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1974 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1978 r.).
Sment Roman, s. Szczepana, ur. 09.08.1898 r. i zm. w 1986 r., pochowany wspólnie z Pelagią Sment na Cmentarzu Parafialnym w Pakości. Roman Sment jako uczeń brał udział w strajku szkolnym w latach 1906-1907, poza tym wraz z bratem kolportował polskie czasopisma. W okresie I wojny światowej został powołany do armii niemieckiej. Po powrocie do rodzinnego miasta dołączył do Rady Robotniczo-Żołnierskiej organizowanej przez Leona Leszczyńskiego, gdzie pełnił rolę biuralisty. Wstąpił do Kompanii Pakoskiej i walczył na odcinku Inowrocław-Barcin-Łabiszyn-Szubin-Kcynia-Nakło (front północny). Po ukończeniu kursu sanitarnego został odkomenderowany do Szpitala Wojskowego w Krotoszynie, a następnie do szpitala polowego 751 na froncie polsko-bolszewickim, skąd trafił do sowieckiej niewoli. Powrócił do kraju w połowie 1921 r.; po odbyciu kwarantanny został zwolniony z wojska. Angażował się społecznie, był członkiem m.in. Ochotniczej Straży Ogniowej oraz Lokalnego Komitetu dla Badań Historii Miasta Pakości. W okresie II wojny światowej wraz z rodziną został wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. Po 1945 r. organizował Związek Zachodni, Koło Powstańców Wielkopolskich, Koło Stronnictwa Demokratycznego i Komitet Odbudowy Warszawy. Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1958 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1971 r.) oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi (1946 r.).
Strzyżewski Michał, s. Józefa, ur. 10.09.1896 r. w Imielinie, zm. 02.05.1978 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym Parafii pw. św. Wojciecha w Sadkach. Strzyżewski był powstańcem wielkopolskim, uczestnikiem bitwy o Wysoką (pow. Wyrzysk) z dn. 9 stycznia 1919 r. W latach 1920-1921 w Wojsku Polskim jako szeregowiec, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie okupacji niemieckiej został wywieziony na roboty przymusowe; nie związał się z konspiracją niepodległościową. W 1974 r. został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
Wosik Bolesław, s. Jana, ur. 03.07.1902 r. w Kołacinku, zm. 03.06.1997 r., pochowany na Cmentarzu Parafialnym Kościoła Parafialnego pw. Św. Anny w Liszkowie. Wosik wziął udział w wojnie obronnej oraz był żołnierzem Armii Krajowej o pseudonimie „Kula”.
Oprac. Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Oddział w Gdańsku Delegatura w Bydgoszczy.