Instytut Pamięci Narodowej Znicze na grobach Bohaterów - Aktualności -

W Dzień Zaduszny i kolejne dni oktawy uroczystości Wszystkich Świętych zapaliliśmy znicze na kilkunastu mogiłach znajdujących się na Kaszubach i na Kociewiu. Uczciliśmy pamięć żołnierzy 1 Morskiego Pułku Strzelców, poległych we wrześniu 1939 r., których groby znajdują się m.in. w Kielnie, w Białej i na Cmentarzu Starym w Wejherowie.  Zapaliliśmy znicze na cmentarzu w Sierakowicach, na grobach partyzantów Gryfa Pomorskiego – Barnarda Michałki i Jana Kwidzińskiego, poległych 10 stycznia 1944 r. w walce z niemiecką żandarmerią w czasie obławy na „Bunkier Gryfitów” w Kamienicy Królewskiej. Również w Kielnie jest mogiła „gryfowców”, w której pochowano trzynastu partyzantów poległych 29 lutego 1944 r. w walce z niemiecką obławą pod Koleczkowem.

Światełko pamięci zapłonęło na grobach Kaszubów i Kociewiaków, rozstrzelanych przez okupanta za udzielanie pomocy partyzantom „Gryfa” i Armii Krajowej – rodziny Wąsów i Lipskich, pochowanych na cmentarzu w Wielu. Obie rodziny zamieszkiwały nieistniejącą już dziś osadę Smolewo, gdzie partyzanci byli częstymi gośćmi i otrzymywali wszelkie potrzebne wsparcie. 4 grudnia 1944 r w odwecie Niemcy zamordowali 3 osoby z rodziny Lipskich i pięć osób z rodziny Wąsów, a domy i zabudowania gospodarcze doszczętnie spalili. Z rąk Niemców zginęła też rodzina Donarskich, których mogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym w Piecach w pow. starogardzkim. Jan Donarski, leśniczy leśniczówki Czubek był członkiem Armii Krajowej. W okolicznych lasach budował dla partyzantów schrony i magazyny broni. Jego żona Helena Donarska i ich czternastoletnia córka Gabriela były łączniczkami miejscowych oddziałów AK. Wszyscy zostali aresztowani przez gestapo 14 października 1944 r. Skatowani na posterunku żandarmerii niemieckiej w Osiecznej nikogo nie wydali. Następnego dnia Jana i Helenę Donarskich Niemcy wywieźli do lasu pomiędzy Osieczną a Klaninami i tam zastrzelili. Gabrysia została wypuszczona z aresztu, ale po drodze do domu gestapowcy ponownie ją schwytali i tak jak rodziców, zastrzelili w lesie w pobliżu Klanin.

Kolejną osobą, której pamięć uczciliśmy jest Maria Kinelska, komendantka sekcji pomocniczej służby kobiet T.O.W. „Gryf Pomorski” w gminach Wiele i Dziemiany. Do jej zadań m.in. należało organizowanie zaplecza i pomocy dla partyzantów. 3 maja 1943 r. została aresztowana. Była więziona w Gdańsku, gdzie przeszła bardzo ciężkie śledztwo. Pomimo tortur do niczego się nie przyznała i nikogo nie wydała. 13 lipca 1943 r. nieprzytomną z powodu pobicia Marię Kinelską, gestapowcy przywieźli do Dębiny w gm. Dziemiany, gdzie mieszkała jej matka. Liczyli na to, że mąż Marii, Stanisław Kinelski ps. „Dąb” komendant rejonu Dziemiany-Wiele „Gryf, będzie chciał się z nią zobaczy i wówczas wpadnie w ręce Gestapo. Niestety tego samego dnia zmarła.

Znicze zapaliliśmy także na mogile ofiar masowego mordu, dokonanego przez Niemców na ludności polskiej w lesie pod Hopowem w pow. kartuskim. 11 listopada 1939 r., w ramach akcji Intelligenzaktion zostało tam zamordowanych 45 Polaków z okolicznych miejscowości. Odwiedziliśmy także grób masowy ofiar zbrodni niemieckich, znajdujący się w lesie pod Ocyplem. 23 września 1944 r. w ramach odwetu za akcję partyzancką w Ocyplu, która miała miejsce cztery dni wcześniej, Niemcy rozstrzelali 17 zakładników – mieszkańców okolicznych wsi oraz więźniów przywiezionych z KL Stutthof. Pośród nich byli także partyzanci AK z oddziałów walczących w Borach Tucholskich.

Pamięć IPN o tych, którzy oddali życie za Ojczyznę ma znaczenie nie tylko w wymiarze narodowym i państwowym, ale jest także ważna dla ich rodzin i społeczności lokalnych, bo znicze zapalone przez OBUWiM w Gdańsku w ubiegłym roku, nadal stoją na mogiłach, zaopatrzone w wieczne lampki.

Anna Kołakowska