Nawigacja

Aktualności

Prezentacja publikacji IPN „Różne oblicza stanu wojennego” oraz okolicznościowej monety NBP „Pamięci ofiar stanu wojennego” – Gdańsk, 13 grudnia 2021

Podczas uroczystości uhonorowaliśmy działaczy opozycji m.in. Ewę Kubasiewicz-Houée, Czesława Nowaka, Stanisława Fudakowskiego i innych.

W sali BHP w Gdańsku 13 grudnia odbyły się uroczystości IPN Gdańsk i NBP w 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego z udziałem opozycjonistów w PRL, przedstawicieli władz państwowych i samorządowych, członków organizacji społecznych.

– Stan wojenny to krzywda uderzająca w całe społeczeństwo, ale przede wszystkim w wielomilionowy ruch Solidarności. Gdyby „S” nie została pozbawiona możliwości pracy i aktywności, jestem przekonany, mielibyśmy państwo, które przeszłoby pozytywną transformację ustrojową, społeczną, polityczną, ekonomiczną, dużo wcześniej. Ludzie, którzy stracili życie w czasie stanu wojennego, stali się przewodnikami, bohaterami, którzy wytyczyli innym wzorzec postępowania – mówił prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk.

Wiktor Kamiński, dyrektor Oddziału Okręgowego NBP w Gdańsku, zaprezentował okolicznościową monetę Narodowego Banku Polskiego „Pamięci ofiar stanu wojennego”.

– Na rewersie monety widnieją osoby, które zostały zamordowane w czasie stanu wojennego. Wśród nich najmłodsze ofiary Emil Barchański i Antoni Browarczyk.

Następnie moneta wręczona została działaczom opozycji w PRL. Uhonorowani zostali Ewa Kubasiewicz-Houée (najwyższy wyrok w czasie stanu wojennego w Polsce – 10 lat pozbawienia wolności), Czesław Nowak, Stanisław Fudakowski, Andrzej Adamczyk, Grażyna Browarczyk, Stanisław Jarosz, Anna Kołakowska, Jerzy Kowalczyk oraz Wojciech Polak, Stanisław Składanowski. Lista wyróżnionych wraz z krótkimi biogramami poniżej.

Uhonorowani Joanna Duda-Gwiazda i Andrzej Gwiazda nie mogli przybyć na uroczystość. Moneta zostanie wręczona w późniejszym terminie.

Podczas obchodów odbyła się także prezentacja publikacji popularnonaukowej IPN „Różne oblicza stanu wojennego”. Treść wydawnictwa uczestnikom spotkania przybliżyli naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN Gdańsk dr Daniel Czerwiński, dr Piotr Abryszeński i Wojciech Wabik.

– Powstało wiele opracowań naukowych poświęconych stanowi wojennemu. Zależało nam, by przybliżyć wydarzenia sprzed 40 lat szerszemu gronu odbiorców. Publikacja zawiera wiele zdjęć i skupia się przede wszystkim na przedstawieniu represji stanu wojennego i form oporu – mówił dr Czerwiński.

Spotkanie poprowadził Krzysztof Drażba, naczelnik OBEN IPN Gdańsk.

Organizatorzy: Oddział IPN w Gdańsku, Oddział Okręgowy NBP w Gdańsku.

Na uroczystość zaprosili dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosław Golon oraz dyrektor Oddziału Okręgowego NBP w Gdańsku Wiktor Kamiński.


Osoby uhonorowane:

  • Adamczyk Andrzej

16 sierpnia 1980 r. uczestniczył w strajku w Stoczni Północnej, we wrześniu został członkiem NSZZ "Solidarność" Stoczni Północnej w Gdańsku. Wchodził w skład Rady Pracowniczej, współtwórca powołanej w styczniu Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej Stoczni Północnej, która niosła pomoc finansową pracownikom stoczni i ich rodzinom w trudnej sytuacji materialnej spowodowanej aresztowaniami, internowaniem oraz wyrokami Kolegiów ds. Wykroczeń. W okresie od 5 listopada 1982 r. do 2 lutego 1983 r. powołany na ćwiczenia wojskowe w Wojskowym Obozie Specjalnym w JW 1636 w Chełmnie.

  • Browarczyk Grażyna

Siostra Antoniego Browarczyka, praktykanta zakładu elektromechanicznego Henryka Szlendaka w Gdańsku. Po sierpniu 1980 r. członka NSZZ „Solidarność”, który kolportował ulotki, rozwieszał plakaty na ulicach Gdańska. Po wprowadzeniu stanu wojennego, w dniu 17 grudnia 1981 r. w centrum Gdańska doszło do intensywnych walk ulicznych pomiędzy oddziałami Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej i Wojska Polskiego, a tłumem pragnącym dostać się pod Pomnik Poległych Stoczniowców 1970. Po godzinie 16.00 funkcjonariusze broniący dostępu do Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku strzelali na oślep ostrą amunicją w kierunku protestujących, raniąc wiele osób. Serie strzałów oddano w remontowany Klub Studentów Wybrzeża "Żak". W czasie tych działań Antoni Browarczyk został postrzelony i zmarł 23 grudnia 1981 r. w Szpitalu Wojewódzkim w Gdańsku. Był pierwszą śmiertelną ofiarą stanu wojennego w Gdańsku. W chwili śmierci miał 20 lat.

  • Duda-Gwiazda Joanna

W latach 1978-1980 działaczka Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Była redaktorem niezależnego pisma „Robotnik Wybrzeża”. W okresie 3-10 października 1979 r. uczestniczyła w głodówce w kościele św. Krzyża w Warszawie, którą zorganizowano w solidarności z aresztowanymi działaczami Karty 77. W lipcu 1979 r. została zwolniona z pracy, a wyrokiem Sądu Pracy z marca 1980 r. przywrócona na poprzednie stanowisko. W sierpniu 1980 r. uczestniczyła w strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Była członkiem Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego i współautorką 21 postulatów strajkowych. Była rzecznikiem prasowym i redaktorem tygodnika „Solidarność” oraz pisma MKZ Gdańsk, a następnie Regionu Gdańskiego. 13 grudnia 1981 r. została internowana w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku, a następnie była więziona w Areszcie Śledczym w Gdańsku, Areszcie w Bydgoszczy-Fordonie, Ośrodkach Odosobnienia w Gołdapi i Darłówku.

  • Fudakowski Stanisław

Zatrudniony w Pracowni Psychologii Pracy w Gdańsku. W sierpniu 1980 r. uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej jako członek Zakładowego Komitetu Strajkowego, we wrześniu 1980 r. przystąpił do NSZZ "Solidarność" gdzie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Zakładowej w Międzyzakładowej Pracowni Psychologii. Od lipca 1981 r. należał do Prezydium Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ "Solidarność". 13 grudnia 1981 r. brał udział w strajku w Stoczni Gdańskiej gdzie utworzono Regionalny Komitet Strajkowy pod jego kierownictwem. Opracował i wydawał drukiem: "Proklamację strajkową", "Instrukcję strajkową" i "Komunikaty". Teren stoczni opuścił 14 grudnia 1981 r. Po akcji poszukiwawczej zatrzymano go i aresztowano 17 marca 1982 r. Sąd Wojewódzki w Gdańsku skazał go na trzy i pół roku więzienia i trzy lata pozbawienia praw obywatelskich za kierowanie strajkiem. Karę pozbawienia odbywał w Zakładzie Karnym w Potulicach od 12 czerwca 1982 r. do 7 kwietnia 1983 r.

  • Gwiazda Andrzej

W marcu 1968 r. brał udział w wiecu protestacyjnym na Politechnice Gdańskiej, a w grudniu 1970 r. w wystąpieniach robotniczych w Gdańsku. Zaangażował się w działalność środowiska opozycyjnego Wybrzeża, współpracownik Biura Interwencyjnego KOR oraz Komitetu Samoobrony Społecznej KOR. 29 kwietnia 1978 r. podpisał deklarację założycielską  Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. 16 sierpnia 1980 r. zainicjował strajk w  Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki – Elmor. Z ramienia Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (MKS) brał udział w rozmowach z Komisją Rządową, współtworzył listę 21 postulatów MKS. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku i Białołęce od 13 do 22 grudnia 1982 r. Następnie od 23 grudnia 1981 r. do 24 lipca 1984 r. był tymczasowo aresztowany przez Naczelną Prokuraturę Wojskową w Warszawie pod zarzutem podejmowania działań w celu obalenia przemocą ustroju PRL.

  • Jarosz Stanisław

Od 20 sierpnia 1980 r. był przewodniczącym Komitetu Strajkowego, a następnie Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w Zarządzie Portu Gdańsk. Współzakładał pismo „Portowiec” . Od maja 1981 r. przewodniczył Krajowej Komisji Koordynacyjnej „S” Branży Portów Morskich. W okresie 14-19 grudnia 1981 roku współorganizował strajk w Zarządzie Portu. Po zakończeniu strajku zwolniony z pracy, ukrywał się ze względu na działalność w zakonspirowanej strukturze związku – Regionalnej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”. Został aresztowany 1 września 1982 r. Za zorganizowanie strajku w Zarządzie Portu Gdańsk oraz nieodstąpienie od działalności związkowej został skazany wyrokiem Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni z dnia 31 października 1983 r. na 4 lata i 9 miesięcy pozbawienia wolności.

  • Kołakowska z d. Stawicka Anna

Będąc uczennicą VI Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, od października 1980 r. zaangażowała się w działalność Ruchu Młodej Polski (RMP). Po wprowadzeniu stanu wojennego zajmowała się drukiem i kolportażem ulotek na terenie m.in. gdańskich kościołów i Szybkiej Kolei Miejskiej informujących o działaniach RMP. 2 marca 1982 r. została aresztowana i osadzona w Areszcie Śledczym w Gdańsku. Wyrokiem Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni została skazana na karę 3 lat pozbawienia wolności i utratę praw publicznych na okres 1 roku. Orzeczoną karę od dnia 30 kwietnia 1982 r. odbywała w Zakładzie Karnym w Bydgoszczy – Fordonie. 3 wrzesnia1982 r. została relegowana z VI Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku.

  • Kowalczyk Jerzy

W grudniu 1970 r. razem z dużą częścią załogi „Unimoru” brał udział w protestach robotniczych na ulicach Gdańska. Od września 1980 r. należał do „Solidarności” w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni. W dniach 14-15 grudnia 1981 r. współorganizował strajk na uczelni przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, w trakcie którego pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Strajkowego. Po zakończeniu strajku od 15 grudnia 1981 r. ukrywał się do chwili aresztowania 20 grudnia 1981 r.  3 lutego 1982 r.  został skazany przez Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni w trybie doraźnym na karę 9 lat pozbawienia wolności i 5 lat pozbawienia praw publicznych. Po aresztowaniu za zorganizowanie i przewodzenie strajkowi został zwolniony z pracy.

  • Kubasiewicz-Houée Ewa

Kierownik Działu Gromadzenia i Opracowania Zbiorów w Bibliotece Głównej Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. Brała udział w strajkach w sierpniu 1980 r. i zaangażowała się w tworzenie struktur NSZZ „Solidarność” w WSM w Gdyni. Po wprowadzeniu stanu wojennego od 14 do 16 grudnia 1981 r. współkierowała strajkiem okupacyjnym w WSM w Gdyni. Była współautorką ulotki wzywającej społeczeństwo do oporu wobec rygorów stanu wojennego. Została zatrzymana w dniu 21 grudnia 1981 r., a następnie 3 lutego 1982 r. skazana przez Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni na karę dziesięciu lat pozbawienia wolności – najwyższy wyrok w czasie stanu wojennego w Polsce! Autorka listu otwartego z więzienia „Do moich przyjaciół”, w którym oświadczyła, by nikt nie prosił przewodniczącego Rady Państwa o łaskę dla niej, bo tej nie przyjmie.

  • Nowak Czesław

Pracownik Portu Gdańskiego od 1960 r., uczestnik strajków robotniczych w grudniu 1970 r. i sierpniu 1980 r. We wrześniu 1980 r. współorganizował Komitet Założycielski „Solidarność” w Porcie Gdańskim. Był współinicjatorem przywrócenia krzyża na mogiły żołnierzy Westerplatte, współtworzył i redagował niezależne pismo „Portowiec”. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. brał udział w strajku na terenie Portu trwającego od 14 grudnia 1981 r. do 19 grudnia 1981 r., za co został skazany wyrokiem Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni na karę 4,5 roku więzienia oraz 4 lat pozbawienia praw publicznych.

  • Polak Wojciech

Od października 1980 r. członek Komitetu Założycielskiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, następnie od lutego 1981 r. członek  Zarządu Wydziałowego i Uczelnianego NZS. Był jednym z przywódców studenckiego strajku na UMK, przeprowadzonego na przełomie listopada i grudnia 1981 r. Po wprowadzeniu stanu wojennego współkierował pracami tajnego NZS UMK. W latach 1982-1983 był współorganizatorem druku, redaktorem i autorem tekstów w podziemnych pismach. Poza działalnością w ruchu studenckim, aktywnie współpracował z podziemnymi strukturami „Solidarności” w Toruniu. Zajmował się drukiem i kolportażem pism drugiego obiegu, organizowaniem manifestacji i akcji ulotkowych w święta 1-3 maja oraz rocznice ważnych wydarzeń historycznych. Obecnie zastępca przewodniczącego kolegium IPN.

  • Składanowski Stanisław

Od 1964 r. pracownik Gdańskiej Stoczni Remontowej. W sierpniu 1980 uczestnik strajku, którego przebieg uwiecznił na ok. 1200 zdjęciach. Po 13 grudnia 1981 r. dokumentalista i autor zdjęć z protestów i zajść ulicznych w Gdańsku i Gdyni. W maju 1982 r. aresztowany i internowany w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku.


PROGRAM:

15.30
Przywitanie gości przez dyrektora Oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosława Golona.

15.45
Prezentacja monety okolicznościowej Narodowego Banku Polskiego „Pamięci ofiar stanu wojennego”, wręczenie monet honorowym gościom przez dyrektora Oddziału Okręgowego NBP w Gdańsku Wiktora Kamińskiego oraz publikacji IPN przez prof. Golona.

16.10
Prezentacja broszury popularnonaukowej IPN „Różne oblicza stanu wojennego” przez naczelnika Oddziałowego Biura Badań Historycznych dr. Daniela Czerwińskiego.

16.40
Zakończenie uroczystości.


do góry