Nawigacja

Aktualności

40 lat temu zostało zarejestrowane Niezależne Zrzeszenie Studentów

W Archiwum IPN Gdańsk znajduje się wiele materiałów dotyczących NZS. Są to przede wszystkim archiwa osobiste przekazane przez prywatnych darczyńców. Zapraszamy wszystkich do zapoznania się z dokumentami.

Zgoda władz komunistycznych w sierpniu 1980 r. na utworzenie niezależnych związków zawodowych spowodowała, że także inne grupy społeczne i zawodowe zaczęły występować o prawo do swobodnego zrzeszania się i posiadania własnej reprezentacji nie powiązanej i nie podporządkowanej rządzącej partii. Szczególnie aktywnie zaznaczyli się w tym studenci, którzy już w czasie strajków popierali postulaty MKS. Do tego czasu jedyną ich legalną reprezentacją był Socjalistyczny Związek Studentów Polskich.

22 września 1980 r. powstało Niezależne Zrzeszenie Studentów, jednak jeszcze przez parę miesięcy władze PRL wynajdywały liczne przeszkody i zwlekały z jego rejestracją. Dopiero 17 lutego 1981 r., po fali strajków studenckich, wśród których szczególnie zaznaczyły się akcje protestacyjne w Łodzi, i negocjacjach z rządową Komisją Międzyresortową Niezależne Zrzeszenie Studentów zostało zarejestrowane. NZS prowadził działalność nie tylko w murach uczelni. Na łamach wydawanych przez siebie czasopism postulował reformy szkolnictwa wyższego, ale także wspierał działania NSZZ „Solidarność”. Zaznaczył swój znaczący wkład w kulturę niezależną, wydając liczne czasopisma i książki oraz organizując festiwale, wystawy i kiermasze czy też rocznicowe uroczystości patriotyczne.

Po wprowadzeniu stanu wojennego, tak jak inne niezależne organizacje, NZS został zawieszony, a wielu jego działaczy zostało aresztowanych. Mimo to studenci kontynuowali swoją działalność w podziemiu. Ponownie Zrzeszenie zostało zarejestrowano dopiero 22 września 1989 r. W Niezależnym Zrzeszeniu Studentów swoją działalność społeczną i polityczną zaczynało wiele osób, które później piastowały liczne najważniejsze urzędy państwowe.

W Archiwum IPN Gdańsk znajduje się wiele materiałów dotyczących Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Są to przede wszystkim archiwa osobiste przekazane przez prywatnych darczyńców, m.in. Jerzego Marcinka, Piotra Szubarczyka, Edwarda Müllera i Martę Müller, Jerzego Bieleckiego, Piotra Płuszewskiego, Romana Jankowskiego, Adama Łaza, Igora Hałagidę i Justynę Skowronek.

Szczególnie bogaty zbiór został podarowany przez pana Janusza Tołłoczkę w 2005 r. Zawiera on dokumenty z początków działalności NZS na Uniwersytecie Gdańskim i Politechnice Gdańskiej, są to: komunikaty, apele, odezwy, projekty statutów, kalendarium, a także deklaracje i karty członkowskie. Licznie reprezentowane są także czasopisma wydawane przez różne komórki Zrzeszenia m.in. w Gdańsku, Gdyni, Słupsku, Warszawie, Poznaniu, Lublinie, Wrocławiu i Krakowie.

Zapraszamy wszystkich zainteresowanych dziejami niezależnego ruchu studenckiego do wizyty w czytelni Oddziałowego Archiwum IPN w Gdańsku i zapoznania się z materiałami.

Oprac. Robert Chrzanowski

do góry