E-Księgarnia
Obchody 50. rocznicy Grudnia '70 w Elblągu rozpoczęły się od złożenia kwiatów na grobach ofiar pochowanych na Cmentarzu Komunalnym Agrykola: Mariana Sawicza i Waldemara Rebinina, a także Zbyszka Godlewskiego, którego nazwisko stało się symbolem wszystkich ofiar Grudnia '70. Instytut Pamięci Narodowej reprezentowała delegacja na czele z prezesem dr. Jarosławem Szarkiem i dyrektorem Oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosławem Golonem.
Zbyszek Godlewski jest bohaterem słynnej „Ballady o Janku Wiśniewskim”. Pochodził z Zielonej Góry. W Elblągu od 1969 r. uczył się w szkole zawodowej o kierunku mięsnym. 28 listopada 1970 r. został zatrudniony w Porcie Gdyńskim jako sztauer. Został zastrzelony w czasie Grudnia '70 przez żołnierzy LWP. W chwili śmierci miał 18 lat. Protestujący przemaszerowali z jego ciałem niesionym na drzwiach ulicami Gdyni.
Punktem kulminacyjnym elbląskich obchodów była prezentacja najnowszej szczecińsko-gdańskiej wystawy „Powstanie Grudniowe 1970 roku” na placu Solidarności w Elblągu.
– Historia Grudnia '70 jest silnie zakorzeniona w Elblągu. Już 18 grudnia 1970 roku na ulicach miasta zatrzymano dwie osoby, które organizowały zbiórkę pieniędzy na budowę pomnika poświęconego ofiarom. Cel ten zrealizowano dopiero 10 lat później. Z korzeni Grudnia wyrósł Sierpień i Solidarność – mówił prezes IPN dr Jarosław Szarek.
– Dziękuję Instytutowi Pamięci Narodowej za pamięć o ofiarach Grudnia '70 pochodzących z Elbląga i za tę wystawę, która uświetniła tegoroczne obchody – powiedział Grzegorz Adamowicz, przewodniczący NSZZ Solidarność w Elblągu.
Ekspozycja prezentuje historię robotniczego protestu w grudniu 1970 roku. Według oficjalnych danych zginęło wówczas 45 osób, a setki zostało rannych. Wydarzenie, które w istotny sposób wpłynęło na historię PRL, przedstawione zostało w ujęciu ogólnokrajowym; ukazuje strajki w Gdańsku, Szczecinie i pozostałych miejscach. Jedna z plansz poświęcona została na reakcje świata wobec protestu, w tym przez pryzmat niepublikowanych dotąd w Polsce artykułów.
Harmonogram prezentacji wystawy.
Po uroczystości prezes IPN złożył kwiaty pod tablicą pamiątkową Tadeusza Mariana Sawicza.
Tadeusz Marian Sawicz został zabity podczas Grudnia 1970 r. w Elblągu. Pracował jako kierowca w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Elblągu. 18 grudnia 1970 r. przed budynkiem Komitetu Miejskiego i Powiatowego PZPR w Elblągu zebrał się tłum demonstrantów. Z jednego z patrolujących ulice miasta samochodów milicyjnych została oddana seria strzałów w kierunku Tadeusza Sawicza, który zginął na miejscu od ran postrzałowych głowy.
Następnie delegacja IPN na czele z prezesem dr. Jarosławem Szarkiem wraz z córką Mariana Sawicza, złożyła kwiaty przy pomniku Ofiar Grudnia 1970 w Elblągu.
Kolejnym punktem elbląskich uroczystości było otwarcie wystawy „Grudzień '70 w Elblągu w dokumencie archiwalnym”. Wystawa przybliża przyczyny, przebieg i rozwój sytuacji w Elblągu w grudniu 1970 r. oraz styczniu 1971 r. poprzez wybrane fragmenty dokumentów archiwalnych i relacji prasowych. Jest to jej druga, poprawiona i uzupełniona wersja.
Prezentacji ekspozycji dokonał dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosław Golon w obecności prezesa Instytut Pamięci Narodowej dr. Jarosława Szarka.
Grudzień '70 jest to [strajk] kilkudziesięciu miast. To fala protestów, strajków, krótkotrwałych starć z władzą [...] od Białegostoku po Wałbrzych, od Krakowa po Szczecin [...] Największa skala protestów była w trzech największych ośrodkach Wybrzeża [...] ale także Elblągu, gdzie były wielkie zakłady związane z branżą morską. [...] Z tego protestu wyrasta ten sukces, jakim staje się „Solidarność” w Sierpniu '80. Nie mielibyśmy [„Solidarności”] bez protestów grudniowych. [...] To jest wystawa o elblążanach, o ich mieście – podkreślał prof. Mirosław Golon.
Na zakończenie uroczystości delegacja IPN udała się pod tablicę dedykowaną ofiarom „sprawy elbląskiej”, gdzie również złożyła kwiaty. „Sprawa elbląska” z 1949 r. stała się jednym ze źródeł protestu robotniczego w 1970 r., będąc symbolem represji komunistycznej władzy w Elblągu.
W drodze do Elbląga 18 grudnia delegacja IPN na czele z prezesem dr. Jarosławem Szarkiem złożyła kwiaty na grobach ofiar Grudnia '70 Waldemara Zajczonki i Bogdana Sypki w Sopocie.
Relacja z obchodów 50. rocznicy Grudnia '70 w Gdańsku, Gdyni i Elblągu w IPNtv