E-KsięgarniaW Toruniu 10 stycznia odbędzie się pierwsza część obchodów 100. rocznicy powrotu Pomorza i Kujaw do Wolnej Polski. W uroczystości weźmie udział delegacja IPN Gdańsk na czele z dyrektorem oddziału prof. Mirosławem Golonem. Dokładny program tutaj.
Ważnym punktem wydarzenia będzie prezentacja wystawy Instytutu Pamięci Narodowej „…Będzie wielka albo nie będzie jej wcale. Walka o granice Polski w latach 1918-1921”.
Ekspozycja została przygotowana przez Biuro Edukacji Narodowej IPN. Jej tematem jest walka Polski o granice w latach 1918-1921.
Na 19 planszach pokazano wysiłek Polaków w ustaleniu granic odrodzonej Polski zarówno żołnierzy, ochotników, jak i dyplomatów. Między innymi wystawa porusza zagadnienia dotyczące obrony Lwowa, Powstań: Wielkopolskiego, Śląskich, i mało znanego polskiemu odbiorcy Powstania Sejneńskiego. Dużo miejsca poświęcono również najważniejszej, decydującej o losie młodego państwa, wojnie z bolszewikami.
W tym samym dniu w Toruniu delegacja Delegatury IPN w Bydgoszczy upamiętni gen. Elżbietę Zawacką w 11. rocznicę śmierci.
Odznaczona nagrodą IPN Kustosz Pamięci Narodowej Elżbieta Zawacka urodziła się w 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pracowała w szkołach średnich i jednocześnie działała społecznie jako instruktorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet. W 1939 r. w Katowicach pełniła funkcję komendantki Regionu Śląskiego PWK. We wrześniu 1939 r. była żołnierzem Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej, walczącym w obronie Lwowa. W październiku 1939 r. zaprzysiężona do Służby Zwycięstwu Polski w Warszawie, pod pseudonimem „Zelma" organizowała na Śląsku wojskową służbę kobiet oraz pełniła funkcję szefa łączności w Komendzie Podokręgu SZP-ZWZ. Pod koniec 1940 r. została przeniesiona do Warszawy jako kurierka KG ZWZ-AK pod pseud. „Zo". Stała się prawdziwą legendą kurierów w okupowanej Europie. Była organizatorką szlaków zachodnich KG. W latach 1939–1945, posługując się fałszywymi dokumentami, ponad sto razy przekraczała granice, przenosząc wiadomości i meldunki. Pełniła funkcję zastępcy szefa „Zagrody" – Działu Łączności Zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. W lutym 1943 r. jako emisariuszka Komendanta Głównego AK wyruszyła przez Niemcy, Francję, Andorę, Hiszpanię i Gibraltar do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Na własną prośbę powróciła do kraju, skacząc na spadochronie na teren okupowanej Polski 10 września 1943 r. Pracowała w szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK. Po upadku powstania warszawskiego nadal działała w służbie Państwa Podziemnego. Z Krakowa kierowała szlakami zachodnimi, prowadzącymi do bazy szwajcarskiej.
Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy pedagogicznej – ukończyła studium pedagogiki społecznej i otworzyła przewód doktorski.
W 1951 r. została aresztowana przez UB. Była więziona (z dziesięcioletnim wyrokiem) do 1955 r. W 1956 r. powróciła do pracy naukowej i pedagogicznej. W 1965 r. uzyskała doktorat nauk humanistycznych, a 1973 r. – habilitację. W rodzinnym Toruniu podjęła pracę w Instytucie Pedagogiki na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Równocześnie gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej, działała w środowisku kombatantów AK. Była współinicjatorką powstania Światowego Związku Żołnierzy AK. Na skutek represji SB, w wyniku których m.in. zlikwidowano kierowany przez nią Zakład Andragogiki, odeszła z pracy na uniwersytecie.
W latach osiemdziesiątych była związana ze środowiskiem „Solidarności". W 1987 r. doprowadziła do powstania Klubu Historycznego, działającego przy Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim w Toruniu.
Była inicjatorką powołania do życia w 1990 r. Fundacji Archiwum Pomorskie Armii Krajowej. Fundacja gromadzi dokumenty i relacje, organizuje konferencje, zjazdy naukowe i wydaje liczne publikacje dokumentujące udział Pomorzan w walce o niepodległość oraz dzieje wojennej służby kobiet.