Nawigacja

Zajrzyj do archiwum!

Dwudziesta rocznica śmierci Zygmunta Milczewskiego (1905–2001)

3 czerwca bieżącego roku mija dwudziesta rocznica śmierci Zygmunta Milczewskiego. Ów honorowy Obywatel Rumi i działacz samorządowy znany jest także jako dokumentalista dziejów północnych Kaszub w okresie II wojny światowej. Korzystając z okazji warto nieco przypomnieć tę wciąż za mało znaną na Pomorzu i w Polsce postać.

Na świat przyszedł w roku 1905 we wsi Strzepcz w powiecie wejherowskim w rodzinie tamtejszego organisty. W młodości uczył się na kupca i przez jakiś czas pracował w handlu,  jednak nieco później rozpoczął pracę w charakterze urzędnika samorządowego. W latach 1934-1939 był sekretarzem ówczesnej gminy Rumia-Zagórze.

Po wybuchu II wojny światowej w obawie przed represjami ze strony Niemców postanowił opuścić Pomorze i udał się do Krakowa, gdzie spędził niemal cały okres okupacji. W mieście tym zaangażował się w działalność konspiracyjną, gdzie używał pseudonimów „Bałtyk” i „Wąsowicz”. Służył m.in. w kontrwywiadzie Armii Krajowej, gdzie do obowiązków jego należało zdobywanie informacji o stacjonujących w Krakowie wojskach niemieckich, transportach wojskowych udających się z ze stolicy Małopolski w różnych kierunkach oraz o Polakach-konfidentach współpracujących z hitlerowcami. Związany był wówczas ze środowiskiem Stronnictwa Narodowego.

Po zakończeniu wojny wrócił na Pomorze, gdzie zaczął pracę jako pracownik samorządowy w starostwie wejherowskim (wówczas był to Powiat Morski). W 1946 r. w celu stworzenia struktur Stronnictwa Narodowego na Pomorzu nawiązał z nim kontakt znany mu z lat wojny Walerian Gołuński. Do stworzenia ich nie doszło, ale informacje o związkach Milczewskiego z nielegalnym SN dotarły do UB.

Na początku 1949 r. dowiedział się, że nie może dłużej pełnić swojej funkcji w starostwie wejherowskim. Przeniósł się wówczas do Zarządu Nieruchomości Miejskich w Szczecinie ale i stamtąd został zwolniony po kilku miesiącach pracy. Podjął wówczas, to jest w październiku 1949 r. nieudaną próbę opuszczenia Polski i przedostania się do Niemiec, został jednak zatrzymany przez patrol Wojsk Ochrony Pogranicza. Po przesłuchaniach przez UB został osądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku, który w kwietniu 1950 r. skazał go na dwa lata więzienia.

W czerwcu 1951 r. został warunkowo zwolniony. Przez jakiś czas po wyjściu na wolność miał problem ze znalezieniem pracy. Z czasem znalazł zatrudnienie w spółdzielczości i drobnej wytwórczości na terenie Gdyni. Po przejściu na emeryturę, co miało miejsce w roku 1970,  zajął się tym, co już wcześniej go interesowało, czyli zbieraniem relacji na temat dziejów ziemi wejherowskiej i jej mieszkańców podczas II wojny światowej. Jest autorem wielu artykułów  na ten temat zamieszczonych w czasopismach oraz książki pod tytułem „Wejherowo i powiat morski. Wrzesień 1939 – maj 1945”. W 1992 r. Sąd Wojewódzki w Gdańsku uznał skazujący go wyrok WSR z kwietnia 1950 r. za nieważny.

Należał do członków-założycieli Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Wejherowie. Uczestniczył w pracach Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. W 1987 r. został odznaczony przez Kapitułę Armii Krajowej w Londynie Krzyżem Armii Krajowej. Zmarł 3 czerwca 2001 r.

W zasobie Oddziałowego Archiwum IPN w Gdańsku znajdują się akta sprawy karnej Zygmunta Milczewskiego z lat 1949-1950, w których zawarte jest wiele informacji na temat jego życia. Zamieszczona na niniejszej stronie fotografia naszego bohatera pochodzi z lat siedemdziesiątych minionego stulecia, a znajduje się w jego aktach paszportowych.

oprac. Sławomir Formella

  • Zdjęcie Zygmunta Milczewskiego (lata siedemdziesiąte XX w.) oraz okładka jego książki pt. „Wejherowo i powiat morski. Wrzesień 1939 – maj 1945”
    Zdjęcie Zygmunta Milczewskiego (lata siedemdziesiąte XX w.) oraz okładka jego książki pt. „Wejherowo i powiat morski. Wrzesień 1939 – maj 1945”
  • Okładka akt sprawy karnej Zygmunta Milczewskiego prowadzonej w 1950 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku
    Okładka akt sprawy karnej Zygmunta Milczewskiego prowadzonej w 1950 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku
  • Wniosek o przedłużenie tymczasowego aresztowania Zygmunta Milczewskiego z dnia 18 stycznia 1950 r.
    Wniosek o przedłużenie tymczasowego aresztowania Zygmunta Milczewskiego z dnia 18 stycznia 1950 r.
  • Protokół przesłuchania Zygmunta Milczewskiego przez oficera śledczego Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku z dnia 14 listopada 1949 r.
    Protokół przesłuchania Zygmunta Milczewskiego przez oficera śledczego Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku z dnia 14 listopada 1949 r.
  • Postanowienie o pociągnięciu Zygmunta Milczewskiego do odpowiedzialności karnej z dnia 11 marca 1950 r.
    Postanowienie o pociągnięciu Zygmunta Milczewskiego do odpowiedzialności karnej z dnia 11 marca 1950 r.
  • Wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 1950 r. skazujący Zygmunta Milczewskiego na dwa lata pozbawienia wolności.
    Wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 1950 r. skazujący Zygmunta Milczewskiego na dwa lata pozbawienia wolności.
  • Zawiadomienie z dnia 9 czerwca 1950 r. informujące o rozpoczęciu odbywania przez Zygmunta Milczewskiego kary pozbawienia wolności.
    Zawiadomienie z dnia 9 czerwca 1950 r. informujące o rozpoczęciu odbywania przez Zygmunta Milczewskiego kary pozbawienia wolności.
  • Zawiadomienie z dnia 12 lipca 1951 r. informujące o warunkowym zwolnieniu Zygmunta Milczewskiego z więzienia
    Zawiadomienie z dnia 12 lipca 1951 r. informujące o warunkowym zwolnieniu Zygmunta Milczewskiego z więzienia
  • Postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 14 grudnia 1964 r. o zatarciu skazania Zygmunta Milczewskiego przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku w dniu 5 kwietnia 1950 r.
do góry