E-KsięgarniaNa Pomorzu Gdańskim od stuleci panowała głęboko zakorzeniona tradycja pielgrzymowania do miejsc świętych. Po II wojnie światowej nieuchronnie musiała się ona skonfrontować z systemem komunistycznym, dążącym do laicyzacji i ateizacji polskiego społeczeństwa, co oznaczało również walkę z publicznymi przejawami religijności.
Z punktu widzenia władz szczególnym zagrożeniem były doroczne odpusty przyciągające tysiące osób, organizowane w sanktuariach kaszubsko-pomorskich: w Świętym Wojciechu, Piasecznie, Sianowie, Swarzewie, Wejherowie, Wielu i Matemblewie. Zdaniem wrogów Kościoła duchowieństwo wykorzystywało owe uroczystości do buntowania wiernych przeciw nowemu porządkowi.
Książka przedstawia różne oficjalne inicjatywy i działania skierowane przeciwko owej „kościelnej rebelii”. Mimo dużego nakładu środków władze nie zdołały jednak trwale ograniczyć ruchu pątniczego ani zmniejszyć siły oddziaływania wspomnianych miejsc.
W moim odczuciu lokalne władze nie prowadziły żadnej konkretnej polityki mającej na celu długofalowe osłabianie sanktuariów. Zagadnienie to było tylko jedną z wielu składowych szerszego „problemu”, jaki stanowił dla komunistów Kościół katolicki i wierzące społeczeństwo. Większość działań podejmowana była doraźnie, przy okazji odpustów, i miała na celu ograniczenie ich frekwencji oraz utrzymanie dotychczasowego poziomu religijności w sferze publicznej.
Oczywiście w sporadycznych przypadkach komuniści odnosili pewne sukcesy poprzez zmniejszenie frekwencji podczas niektórych odpustów, nigdy jednak działania te nie spowodowały trwałego ograniczenia ruchu pielgrzymkowego czy oddziaływania sanktuariów. Wręcz przeciwnie, na mapie Pomorza ich liczba tylko wzrosła, a jak pokazuje przykład Matemblewa, władze nie były nawet w stanie przeszkodzić w rozwoju nowego sanktuarium maryjnego i to w tak dużym mieście, jakim był Gdańsk – konkluduje autor książki.
Książka Kalwaryjska rebelia. Z historii wybranych sanktuariów Pomorza Gdańskiego w okresie Polski ludowej (Gdańsk‒Warszawa 2020, 368 s.) dostępna jest – z uwagi na zagrożenie epidemiologiczne oraz restrykcje państwowe – dostępna wyłącznie w sprzedaży on-line przez stronę ipn.poczytaj.pl
W załącznikach dostępny jest wybór fragmentów książki.
