Instytut Pamięci Narodowej Upamiętniamy weteranów walk o wolność i niepodległość Polski – 4 listopada 2022 - Aktualności -

Józef Dolata, ur. 13.03.1895, zm. 10.07.1966, weteran powstania wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej, pochowany na Cmentarzu parafialnym pw. Św. Jadwigi w Gdańsku Nowym Porcie. Jako uczeń szkoły ludowej w Mogilnie był inicjatorem i uczestnikiem strajku szkolnego w l. 1906-1907, za co został ciężko pobity. Przed I wojną światową należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. 1 stycznia 1919 r. przyłączył się do powstania wielkopolskiego i został przydzielony do 5 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszy 59 Pułk Piechoty Wielkopolskiej). Walczył m.in. o Mogilno, Strzelno, Inowrocław, Kruszwicę, Żnin, pod Bydgoszczą. Brał także udział w zajęciu Pomorza. Po przeniesieniu  59 PP na front polsko-bolszewicki Józef Dolata został skierowany do obsługi pociągu pancernego „Danuta”. W czasie walk powstańczych otrzymał awans do stopnia kaprala, a podczas wojny polsko-bolszewickiej plutonowego. Po demobilizacji zamieszkał w Gdyni – Orłowie. W dwudziestoleciu międzywojennym należał do Towarzystwa b. Powstańców i Wojaków oraz do Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914-1919. Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym . 

Józef Komassa ur. 23.01.1897, zm. 20.08.1979,  weteran powstania wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej, pochowany na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku. W latach 1908-1914, jako uczeń gimnazjum pruskiego w Nakle działał w tajnym związku pod nazwą Towarzystwo Tomasza Zana, potocznie zwanym „towarzystwem filomatów”. W 1916 r. został powołany do wojska niemieckiego i brał udział w walkach na froncie zachodnim. Zdobył doświadczenie bojowe, które z powodzeniem wykorzystał w późniejszym czasie w walkach powstańczych. 18.11.1918 r., podczas urlopu z armii pruskiej  i pobytu w rodzinnych stronach, został komendantem Rady Żołnierskiej w Wapnie. Szybko usunął z jej szeregów Niemców i sformował oddział polskiej straży. W końcu grudnia 1918 r. na czele grupy bojowej, sformowanej  z członków  straży, uczestniczył w przejmowaniu z rąk niemieckich Wapna oraz Kcyni. 1.01.1919 r. doprowadził oddział wapieński do Wągrowca, gdzie włączono go do kompanii wągrowieckiej wojsk powstańczych. Józef Komassa objął dowództwo 2 plutonu (późniejszej 1 komp. 1 bat. 4 Pułku Strzelców Wielkopolskich). W szeregach kompanii wągrowieckiej walczył m.in. pod Chodzieżą, Pdstolicami, Szamocinem, Radwankami, Klotyldowem i Nakłem. Pod Klotyldowem dowodzony przez niego pluton odparł cztery nocne ataki Grenzschutzu, chroniąc tym samym 1 Batalion, zagrożony okrążeniem przez nieprzyjaciela. W walkach pod Chodzieżą pluton Józefa Komassy zdobył 1 miotacz min i 2  karabiny maszynowe. 12.04.1919 r. w walkach pod Nakłem Józef Komassa został ranny. Po wyleczeniu rany przydzielono go, jako wywiadowcę do sztabu batalionu. W sierpniu 1919 r. 4 PSW został skierowany na front polsko-bolszewicki, na odcinek litewsko-białoruski. Józef Komassa uczestniczył w bojach pod Bobrujskiem, Dukorami, Osipowiczami, Ihumeniem, Puchowiczami, w walkach o Mińsk, pod Berezyną i  Świsłoczą. 3.10.1919 r., w związku z chorobą został odesłany z frontu do Wolsztyna, do batalionu zapasowego 4, gdzie został szefem oddziału sztabowego, a nast. szefem II komp. Zdemobilizowany w lipcu 1921 r. W dwudziestoleciu międzywojennym został odznaczony Medalem Niepodległości,  Medalem za Wojnę 1918-1921, Brązowym Krzyż Zasługi. 

Stanisław Koźma, ur. 13.11.1901, zm. 9.11.1990, weteran powstania wielkopolskiego, wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej 1939 r., pochowany na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku. 4.01.1919 r. zaciągnął się do kompanii czarnkowskiej wojsk powstańczych, która jako 11 kompania weszła do 9 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Uczestniczył w walkach m.in. pod Czarnkowem, Chodzieżą, Rynarzewem, Romanowem, Kcynią, Szubinem, Zdunami. W lutym 1920 r. pułk został skierowany na front wojny polsko-bolszewickiej. W jego szeregach Stanisław Koźma walczył na odcinku litewsko-białoruskim, a także w Bitwie Warszawskiej i ofensywie jesiennej. Po zakończeniu działań wojennych Stanisław Koźma pozostał w Wojsku Polskim jako zawodowy podoficer w st. sierżanta. W kampanii wrześniowej 1939 r.  walczył w 2 Poznańskim Batalionie Obrony Narodowej w składzie Armii Poznań. Pełnił funkcję szefa Batalionu. Uczestniczył w bitwach pod Kutnem,  Sochaczewem i Warszawą. 20 września trafił do niewoli i był więziony w Stalagu X. Po uwolnieniu wrócił do Poznania, gdzie w czasie okupacji pracował jako stróż nocny. 

Mikulski Wacław ps. Miki” ur. 12.01.1918, zm. 11.08.2002, weteran ZWZ AK i powstania warszawskiego, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gdańsku Oliwie. W kampanii wrześniowej  walczył w stopniu kpr. podchorążego na stanowisku pierwszego działonowego w 50 Dywizji Piechoty, wchodzącej w skład Samodzielnej grupy Operacyjnej "Polesie”. Brał udział w bojach pod Talczynem, Serokomlą, Adamowem, Wolą Gułowską,  pod Krzywdą i Kockiem.  Pod Kockiem został ranny w głowę. Udało mu się wydostać z okrążenia i uniknąć niewoli. Przedostał się do Warszawy gdzie w maju 1942 r.  został zaprzysiężony w ZWZ-AK. Podczas okupacji ukończył konspiracyjna podchorążówkę. W  Powstaniu Warszawskim,  pełnił funkcję zastępcy 2 kompanii Zgrupowania AK „Ruczaj", a następnie dowódcy plutonu. Brał udział m.in. w walkach o zdobycie budynku SS i policji przy Alejach Ujazdowskich i „Małą Pastę". Po zdobyciu „Małej Pasty" pluton ppor. „Mikiego" został odkomenderowany do III Batalionu Pancernego kpt. „Golskiego" - Stefana Golędzinowskiego, gdzie walczył do końca Powstania. Po upadku Powstania Wacław Mikulski trafił do obozu przejściowego w Ożarowie, a stamtąd do  obozów jenieckich w Sandbostel i Lubece. W 1946 r. zamieszkał wraz z żoną i synem w Gdyni. 

Brunon Rolke, ur. 4.11.1896, zm. 22.08.1971,  żołnierz  Błękitnej Armii, wojny polsko-bolszewickiej,  podpułkownik piechoty  wojska polskiego, oficer ZWZ-AK, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gdańsku Oliwie. Urodził się 4.11.1896 r. w Tyflisie ( na nagrobku podano rok 1897). Do szkoły uczęszczał w Moskwie i tam od 1912 r. należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół Polski”. W I wojnie światowej jako oficer służył w armii rosyjskiej, a po rewolucji bolszewickiej przez Murmańsk dotarł do Francji, gdzie zaciągnął się do armii gen. Hallera. Dowodził 2, a nast. 4 kompanią 1 batalionu 3 Pułku Strzelców Polskich. W kwietniu 1919 z Amią gen. Józefa Hallera powrócił do Polski. Razem z 3 PSP został skierowany do Małopolski Wschodniej, gdzie toczyły się walki z Ukraińcami. 1 września 1919 r. 3 PSP przemianowano na 45 Pułk Strzelców Kresowych i jego szeregach  Brunon Rolke walczył z bolszewikami. 3.04.1920 r. pod miejscowością Plisków por. Rolke poprowadził atak dwoma plutonami na przeważające siły bolszewików (brygadę Budionnego), zadając im znaczne straty. Przyczynił się do szybkiego zajęcia miasta, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych (po raz drugi). W lipcu 1920 r. został przeniesiony do 43 PP, gdzie dowodziąc 12 komp., wsławił się bohaterskim atakiem na linię wroga pod wsią Łudzin (12.09.1920). Pomimo odniesienia ciężkiej rany, nie przerwał dowodzenia i przełamał pozycje nieprzyjaciela. Za ten czyn został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy. Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku. W kampanii wrześniowej dowodził 38 Pułkiem Piechoty. 27.11.1939 r. został zaprzysiężony w Służbie Zwycięstwu Polski. Pełnił funkcję oficera do zadań specjalnych przy Komendzie Głównej ZWZ–AK. Zajmował się też szkoleniem podchorążych i żołnierzy Grupy Wojsk Polskich "Edwarda" płk.  E. Pfeiffera. 3.05.1944 r. otrzymał awans do stopnia ppłk. W powstaniu warszawskim był komendantem placu na Mokotowie i walczył w Grupie "Radwan". Po kapitulacji wyszedł  z ludnością cywilną. Po wojnie zamieszkał w Gdańsku i pracował jako urzędnik.  Odznaczenia: Order Virtuti Militari V klasy (1920) dwukrotnie Krzyż Walecznych (1920), Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości (1928), Medal Pamiątkowy za Wojnę 1018-1921 (1928), Medale Niepodległości  (1934), Medal Brązowy za Długoletnią Służbę (1938), Srebrny Krzyż Zasługi.

Roszak Franciszek, ur. 29.11.1896, zm. 21.10.1979, weteran powstania wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gdańsku Oliwie. Od 8.12.1918 r. był w straży bezpieczeństwa w Poznaniu. 27.12.1918 r. zaciągnął się  do kompanii obornickiej i w jej szeregach uczestniczył w walkach powstańczych pod Obornikami oraz Chodzieżą. 14.02.1919 r. został wcielony do Wojska Polskiego i otrzymał przydział do 4 komp. (c.k.m.) 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich, wchodzącego w skład 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Od września 1919 r. Franciszek Roszak w szeregach 56 PP walczył na froncie wojny z bolszewikami. 56 PP uczestniczył m.in. w wyprawie kijowskiej oraz w Bitwie Warszawskiej, a nast. brał udział w ofensywie wojsk polskich na odcinku północnym, tocząc boje m.in pod Kobryniem i Laskowem. 17 września 1920 r. po ciężkich walkach odniósł zwycięstwo w rejonie Berezy i Bosiacza, a nast. zdobył Baranowicze i Snów. 15 października wraz z 55 Pułkiem Piechoty zajął Mińsk. 15.07.1921 r. Franciszek Roszak został zdemobilizowany. Zamieszkał w Gdyni, gdzie  pracował w służbie celnej. Odznaczony Medalem za Wojnę 1918-1920. 

Bronisław Wadas, ur. 29.11.1890, zm. 3.03.1953, weteran Legionów Polskich, wojny polsko - bolszewickiej oraz  kampanii wrześniowej 1939, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gdańsku Oliwie.   Od  1912 r. należał do Związku  Strzeleckiego, a nast. Polowych Drużyn Sokolich. Po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się do Legionów Polskich. Został przydzielony do I Brygady. 29  września 1915 r. pod Podczerewiczami na Polesiu został ranny. Na szlaku legionowym walczył m.in. pod Konarami, Nowym Korczynem, Opatowem, Budami Michałowskimi, Krzywopłotami, Łowczówkiem, Pleśną, nad Nidą, Maniewiczami, w walkach pozycyjnych nad Styrem, Stochodem, Sitowiczami. Po kryzysie przysięgowym,  31.08. 1917 r. został internowany w więzieniu w Przemyślu. Więzienie opuścił 29 listopad 1917 r. i rozpoczął służbę w armii austriackiej, gdzie ukończył szkołę oficerską. W późniejszych latach, we wniosku o nadanie Orderu Odrodzenia Polski napisano o nim, powołując się na słowa Józefa Piłsudskiego, że był jednym z najwybitniejszych podch. 6 pp – również pod względem ideowym. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zaciągnął się do Wojska Polskiego i już 15 listopada 1918 r., w szeregach 25 Pułku Piechoty, został wysłany na front ukraiński. Na szczeblu dowódcy poszczególnych kompanii 25 PP walczył też w wojnie polsko-bolszewickiej. Pełnił jednocześnie funkcję adiutanta 1 Batalionu. 26.09.1920 r. w czasie ataku bolszewików na polskie linie obrony pod Treskinią  nad Horyniem i panicznego odwrotu polskich żołnierzy pod naporem znacznie przeważających sił wroga,  ppor. Wadas rzucił się  z rezerwowym plutonem do kontrataku i powstrzymał cofających się polskich żołnierzy. Kontratakiem, mimo bardzo silnego ostrzału ze strony nieprzyjaciela, odrzucił siły bolszewickie, dając  tym samym możliwość uporządkowania się polskim szeregom i przejścia do kontruderzenia na całej linii, zwieńczonego rozbiciem  173 bryg. sowieckiej. Za tą bitwę został odznaczony Krzyżem Wojennym Orderu Virtuti Militari V Klasy. 2.02.1921 r. otrzymał awans do stopnia kpt. W dwudziestoleciu międzywojennym był zawodowym oficerem WP. 30 .08.1939 r. został  zmobilizowany jako d-ca II batalionu  142 pp we Włocławku. Na tym stanowisku walczył  w kampanii wrześniowej pod Włocławkiem, Kutnem, Łowiczem Żyrardowem, Modlinem. 17 września dotarł do Warszawy i objął  dowództwo obrony Fortu Bema Twierdzy Warszawa. Mjr Wadas wytrwał w Forcie Bema do kapitulacji stolicy. Po kapitulacji dostał się do niewoli i był uwięziony w obozie jenieckim Murnau (Oflag VII A). Po wojnie zatrudniony był jako pracownik umysłowy. Odznaczony: Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Walecznych 4 razy, Złotym Krzyżem Zasługi , Krzyżem Niepodległości, Medalem za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości.