Instytut Pamięci Narodowej Po 70 latach trzech obrońców polskiego morza spoczęło z honorami wojskowymi na Cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni – 24 listopada 2021 - Aktualności -

Ich szczątki zostały podjęte przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej i dopiero po 70 latach będą mogły spocząć z honorami wojskowymi na cmentarzu Marynarki Wojennej. W uroczystościach pogrzebowych wziął udział zastępca prezesa IPN prof. Krzysztof Szwagrzyk.

Uroczystość na cmentarzu poprzedziła Msza święta w kościele Marynarki Wojennej pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, odprawiona przez biskupa pomocniczego Archidiecezji Gdańskiej Zbigniewa Zielińskiego.

Podczas nabożeństwa głos zabrał prof. Krzysztof Szwagrzyk:

– Cierpienie i śmierć zamiast zaszczytów i chwały znosiły piękne żywoty marynarzy. (...) To właśnie cierpienie i śmierć, zadane, stały się udziałem każdego z nich – mówił wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej. Przypomniał, że cierpieli tak samo, choć umierali różnie. – Jednak każdy z nich odchodząc z tego świata miał poczucie krzywdy i niesprawiedliwości, jaka ich spotkała za to, co zrobili dla Polski – podkreślił.

Po zakończeniu Mszy świętej kondukt ze szczątkami marynarzy przeszedł w asyście honorowej wojska na Cmentarz Marynarki Wojennej na Oksywiu. Tutaj, w Kwaterze Pamięci, odbyła się ostatnia część uroczystości.

List do uczestników uroczystości pogrzebowych skierował Prezydent RP Andrzej Duda. List podczas ceremonii na cmentarzu odczytał gen. dyw. Dariusz Łukowski, dyrektor Departamentu Zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi Biura Bezpieczeństwa Narodowego:

– Składam dziś hołd bohaterskim obrońcom ojczyzny i strażnikom polskiego morza, ofiarom reżimu komunistycznego – napisał prezydent. – Ich niezłomność i poświęcenie są słusznym powodem do dumy dla potomnych i następców w marynarskiej służbie – dodał.

Uroczystość zakończyła się zdjęciem bander wojennych RP z trumien i przekazanie ich rodzinom, a następnie poświęceniem trumien i złożeniem na nich grudek ziemi. Kwiaty w imieniu Instytutu Pamięci Narodowej złożyli na grobach wiceprezes IPN prof. Krzysztof Szwagrzyk i dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosław Golon. Uczestnikom wydarzenia przekazyliśmy pamiątkowe ryngrafy przygotowane przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN a także broszury związane z historią obrony Wybrzeża w 1939 roku.

Uroczystości zorganizowały Biuro Bezpieczeństwa Narodowego oraz Instytut Pamięci Narodowej.

***

Komandor Adam Rychel (ur. 23 grudnia 1909 r. – zm. 3 listopada 1958 r.), obrońca Helu w 1939 r. - dowódca baterii artylerii nadbrzeżnej, więzień niemieckich obozów jenieckich, Komendant Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej, Zastępca Szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej, ofiara terroru komunistycznego.

Mat Karol Martyński (ur. 3 stycznia 1931 r. – zm. 11 lipca 1952 r.) słuchacz Szkoły Specjalistów Morskich, ofiara terroru komunistycznego, stracony w więzieniu w Gdańsku.

Starszy marynarz Henryk Zając (ur.16 lutego 1925 r. – zm. 6 lipca 1952 r.) marynarz Polskiej Marynarki Wojennej (ORP „Conrad”), ofiara terroru komunistycznego, zmarły w więzieniu w Gdańsku.

***

W dniu poprzedzającym uroczystości pogrzebowe Marynarzy w Kościele Marynarki Wojennej RP pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Gdyni-Oksywiu odbyła się ceremonia pogrzebowa śp. Elli Rychel, małżonki śp. kmdr. Adama Rychla. Uczestniczyła w niej rodzina zmarłej, delegacje 3 Flotylli Okrętów im. kmdr. Bolesława Romanowskiego, Biura Bezpieczeństwa Narodowego oraz Instytutu Pamięci Narodowej, który reprezentował dyrektor oddziału w Gdańsku prof. Mirosław Golon, a także pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji z Warszawy i Gdańska.

Mszy świętej przewodniczył proboszcz Parafii Wojskowej Marynarki Wojennej RP pw. M.B. Częstochowskiej ks. kmdr Zbigniew Rećko. Po uroczystosci zebrani udali się na Cmentarz Marynarki Wojennej w Gdyni, gdzie szczątki śp. Elli Rychel spoczęły w Kwaterze Pamięci.

W Kwaterze pamięci w Gdyni, 2 października 2018 r. odbyła się uroczystość państwowego pogrzebu śp. admirała floty Józefa Unruga i Jego Małżonki śp. Zofii Unrug. Wcześniej, 16 grudnia 2017 r., zgodnie z wolą testamentową admirała floty Józefa Unruga zostali pochowani kontradmirał Stanisław Mieszkowski, kontradmirał Jerzy Staniewicz i komandor Zbigniew Przybyszewski – oficerowie przedwojennej Marynarki Wojennej, bohaterowie obrony polskiego wybrzeża z 1939 roku, służący w marynarce również po II wojnie światowej, którzy w grudniu 1952 roku zostali straceni na podstawie wyroku sądu wojskowego, po sfingowanym procesie i fikcyjnym oskarżeniu o udział w spisku przeciwko państwu polskiemu (tzw. „spisek komandorów”).

Kolejne pogrzeby śp. oficerów, podoficerów i marynarzy, których udało się do tej pory odnaleźć i zidentyfikować oraz na których pochówek w Gdyni wyraziły zgody rodziny odbyły się 29 czerwca 2018 r., kiedy pochowani zostali:

•     śp. kontradm. Adam Mohuczy
•     śp. kmdr. pil. Kazimierz Kraszewski
•     śp. kmdr. Wacław Krzywiec
•     śp. kmdr. Marian Wojcieszek
•     śp. kmdr. por. Robert Kasperski
•     śp. kpt. mar. Adam Dedio
•     śp. kpt. mar. Zdzisław Ficek
•     śp. bosm. Edmund Sterna
•     śp. st. mar. Jerzy Sulatycki

Nad przygotowaniem wszystkich uroczystości, całością prac związanych ze sprowadzeniem szczątków admirała z Francji do Polski oraz budową „Kwatery Pamięci” czuwał – działający pod patronatem Prezydenta RP – Komitet Organizacyjny, w skład którego weszli przedstawiciele:

•     Rodzin śp. Marynarzy;
•     Biura Bezpieczeństwa Narodowego;
•     Instytutu Pamięci Narodowej;
•     Ministerstwa Obrony Narodowej – w tym Marynarki Wojennej RP;
•     Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego;
•     Ministerstwa Spraw Zagranicznych;
•     Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych;
•     Miasta Gdyni.

Admirał floty Józef Unrug, dowódca polskiej Floty i Obrony Wybrzeża z 1939 roku przed swoją śmiercią na emigracji we Francji zastrzegł, że jego szczątki mogą zostać sprowadzone do kraju tylko w przypadku odnalezienia grobów śp. kontradm. S. Mieszkowskiego, kontradm. J. Staniewicza, kmdr. Z. Przybyszewskiego oraz innych straconych lub represjonowanych marynarzy i pochowania ich z należnymi honorami wojskowymi.

Spełnienie głównych warunków okazało się możliwe dopiero w 2013 roku – po odnalezieniu przez Instytut Pamięci Narodowej szczątków wspomnianych oficerów w kwaterze „Ł”, na tzw. Łączce, na Warszawskich Powązkach i ich późniejszej identyfikacji.