Nawigacja

Konferencje naukowe

Konferencja naukowa IPN Gdańsk „W poszukiwaniu szpiegów i dywersantów. Urząd Bezpieczeństwa w gospodarce lat stalinowskich na przykładzie Sprawy Elbląskiej” – Elbląg, 17 lipca 2019

Obchody 70. rocznicy Sprawy Elbląskiej.

W Ratuszu Staromiejskim w Elblągu 17 lipca odbyła się konferencja naukowa poświęcona Sprawie Elbląskiej.

Licznie zebranych polskich i zagranicznych gości przywitał dr Daniel Czerwiński.

– Dzisiejsza konferencja to z jednej strony pierwsza naukowa dyskusja wokół Sprawy Elbląskiej, a z drugiej oddanie hołdu poszkodowanym, ofiarom stalinowskich represji – mówił.

Historycznego wprowadzenia w omawianą tematykę dokonał prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk.

– To, co wydarzyło się w Elblągu przed siedemdziesięcioma laty, wpisywało się w szerszy kontekst komunistycznego planu podporządkowania sobie świata. Wpisywało się w opresyjną ideologię, na którą składały się m.in. szpiegomania, zastraszanie obywateli, stosowanie odpowiedzialności zbiorowej. „Ukażemy cię za sabotaż, chociaż wiemy, że nie jesteś winny” – do tego sprowadzało się myślenie komunistycznych decydentów. Chodziło o masowy strach i zniewolenie społeczeństwa – podkreślił.

Następnie głos zabrał Eric Verrier, wicemer Compiegne.

– O Sprawie Elbląskiej dowiedziałem się dopiero przed rokiem. Od tamtego czasu sięgnąłem do wielu publikacji, by dowiedzieć się jak najwięcej. Dziękuję przede wszystkim Instytutowi Pamięci Narodowej za propagowanie wiedzy o tym wydarzeniu oraz umacnianie relacji polsko-francuskich – zaznaczył.

– To obowiązek nas wszystkich, by opowiadać o Sprawie Elbląskiej młodemu pokoleniu. Tylko ci, którzy pamiętają o historii, mogą myśleć poważnie o przyszłości – dodał.

Za organizację konferencji podziękował IPN Gdańsk także wiceprezydent Elbląga Edward Pietrulewicz.

– Bez historii naród nie istnieje. Dziękuję IPN i naukowcom, którzy dzięki swojej pracy przybliżają nas do prawdy oraz popularyzują ważny temat, powoli przebijający się do świadomości społecznej – powiedział.

Noc z 16 na 17 lipca 1949 r. stała się dla wielu mieszkańców Elbląga początkiem życiowego dramatu. Pożar hali nr A20 Zakładów Mechanicznych im. Karola Świerczewskiego oznaczał dla nich aresztowania, wyroki sądowe i więzienną gehennę.

Choć nie na skutek egzekucji – dwie osoby straciły przez to życie. W jakich okolicznościach? Czy byli winni? Odpowiedź jest jednoznaczna: nie! To jednak nie miało znaczenia…

Władze komunistyczne szybko uznały, że za pożar odpowiadają francuscy szpiedzy. Tyle wystarczyło, żeby przeprowadzić masową akcję represji wobec Elblążan, niemających często żadnego związku z „Zamechem”. Podejrzanym mógł zostać każdy, nie tylko reemigranci z Francji.

Po śledztwie przeprowadzonym przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, większość z zatrzymanych była w stanie przyznać się do wszystkiego, byle tylko uniknąć brutalnej przemocy. Sadzanie na nodze odwróconego krzesła, bicie w pięty, wielogodzinne przesłuchania, pozbawianie snu, umieszczanie w cuchnących podziemiach więzienia w Gdańsku. To tylko niektóre z metod stosowanych przez śledczych. Nie może więc dziwić, że ludzie przyznawali się do wyimaginowanych zarzutów, które formułowano w aktach oskarżenia. Także do podpalenia hali nr A20.

Przypadek Elbląga nie był jednak wyjątkiem. Urząd Bezpieczeństwa podobne metody stosował też w innych sprawach. Gospodarką zajmował się specjalnie do tego celu stworzony Departament IV Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Zarys jego działalności zostanie przedstawiony w trakcie organizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej konferencji naukowej „W poszukiwaniu szpiegów i dywersantów. Urząd Bezpieczeństwa w gospodarce lat stalinowskich na przykładzie Sprawy Elbląskiej”.


Program konferencji

9.00-9.30 – otwarcie konferencji, powitanie zaproszonych gości.

Panel I: Realia pierwszych lat powojennej Polski

9.30-9.55 dr Witold Bagieński (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie) – Departament IV Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego – zarys działalności.

9.55-10.25 Paweł Sztama (Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie/Uniwersytet im. Marie Curie Skłodowskiej w Lublinie) – Józef Kratko – szef Departamentu IV Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego

10.25-10.50 dr Aneta Nisiobęcka (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie) – Reemigracja z Francji do Polski po II wojnie światowej

10.50-11.15 dr Daniel Czerwiński (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku) – Sprawa Elbląska jako przykład działalności aparatu bezpieczeństwa w gospodarce lat stalinowskich 

11.15-11.30 dyskusja

11.30-13.00 Przerwa kawowa i przejście na skwer Ofiar Sprawy Elbląskiej. Złożenie wieńców i udział w uroczystościach miejskich związanych z 70-tą rocznicą Sprawy Elbląskiej. W obchodach uczestniczył tylko jeden żyjący represjonowany Marian Pilarz. 

Panel II: „Sprawa Elbląska w dokumentach i wspomnieniach świadków”

13.00-13.25 – dr Tomasz Gliniecki – Sprawa Elbląska we wspomnieniach uczestników. Perspektywa historyczna

13.25-13.50 – prezentacja filmu ze wspomnieniami Marii Pawlik, wdowa po skazanym w Sprawie Elbląskiej

13.50-15.00 – panel dyskusyjny: „Sprawa Elbląska z perspektywy lat”. Prowadzenie prof. Mirosław Golon. Udział: red. Grażyna Wosińska,  Maryna Pawlik, dr Tomasz Gliniecki.

Wydarzenia towarzyszące:

Wystawa: „Sprawa Elbląska. Galeria zdjęć”. Autorka – red. Grażyna Wosińska. Koordynator - Daniel Lewandowski z GE Power.

Wystawa: „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937-1938” (polsko-angielska).

Powiązane wiadomości

do góry