Nawigacja

Aktualności

Jan Koziatek (PL/ENG)

Jan Piotr Koziatek urodził się 24 maja 1942 r. we wsi Lipa, niedaleko Przasnysza. Ojciec Stanisław i matka Władysława utrzymywali rodzinę z pracy na roli.

W 1960 r. ukończył naukę w szkole zasadniczej, uzyskując zawód ślusarza. W marcu 1961 r., podobnie jak setki młodych ludzi, przybył na Wybrzeże Gdańskie. Rozpoczął pracę w Stoczni Gdańskiej na Wydziale Wyposażeniowym W-2, jako monter instalacji i spawacz. We wrześniu 1961 r. złożył papiery do przyzakładowej trzyletniej średniej szkoły technicznej, w czerwcu 1964 r. zdał egzamin dojrzałości i uzyskał tytuł technika wyposażenia okrętowego. W Stoczni awansował na stanowisko technologa. W tym samym roku otrzymał wezwanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Po dwuletniej służbie wojskowej wrócił do pracy w stoczni na stanowisko technologa, jednocześnie rozpoczął studia wyższe w Studium Wieczorowym Politechniki Gdańskiej na Wydziale Mechaniczno-Technologicznym. W 1968 r zawarł związek małżeński z Jadwigą z domu Krawczyk, na świat przyszły kolejno ich trzy córki.

W kwietniu 1971 r. awansował na stanowisko konstruktora, a niedługo potem starszego projektanta w Pracowni Instalacji Kadłubowych Biura Projektowo-Konstrukcyjnego stoczni. Z powodzeniem łączył  aktywność zawodową z zaliczaniem kolejnych lat studiów wyższych. 15 kwietnia 1972 r., złożył egzamin dyplomowy na stopień inżyniera o specjalności: urządzenia i technologia spawalnictwa. Posiada duże doświadczenie i kwalifikacje w samodzielnym projektowaniu instalacji i rurociągów okrętowych. Zaprojektował m.in. oryginalny „system pneumatycznego, automatycznego i zdalnego sterowania instalacją gaśniczą i wentylacją ładowni na statkach typu ro-ro”. Ukoronowaniem pracy zawodowej Jana Koziatka było odznaczenie w 1976 r. Srebrnym Krzyżem Zasługi.                                                                                                                                 

29 kwietnia 1978 r. ogłoszono w Gdańsku powstanie Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, utworzonych przez trójmiejskich opozycjonistów, zdeterminowanych, by walczyć o prawo do demokratycznego kierowania państwem. Organizacja liczyła około 40–50 osób, w różny sposób zaangażowanych w działalność, należeli do niej m.in.: Andrzej i Joanna Gwiazdowie, Bogdan Borusewicz, Anna Walentynowicz, Krzysztof  Wyszkowski.

Jan Koziatek znał Annę Walentynowicz z pracy na Wydziale W-2 stoczni. To od niej dowiedział się o działalności wolnych związków i możliwości wstąpienia do nich. W kwietniu 1979 r. po raz pierwszy pojawił się na zebraniu. Z miejsca zadeklarował chęć kolportażu na terenie stoczni niezależnych publikacji, w tym m.in. redagowanego przez KOR „Robotnika” i pisma WZZ – „Robotnik Wybrzeża”. Widział szansę w tym, że jako inżynier Biura Projektowo-Konstrukcyjnego mógł wejść do zakładu z pominięciem bramy stoczniowej pilnowanej przez przedstawicieli straży przemysłowej.                                                                          

Niestety w spotkaniu brał także udział tajny współpracownik o pseudonimie „Beryl” (Bernard W.), który o wszystkim poinformował prowadzących go funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. To sprawiło, że Janem Koziatkiem zainteresowała się bezpieka. Od 8 maja 1979 r. był inwigilowany przez Wydział III „A” KWMO w Gdańsku w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania krypt. „Róża”. Akta zamknięto 22 października 1979 r., jednak już 14 grudnia 1979 r. założono kolejną sprawę. Konsekwentnie był inwigilowany i represjonowany do końca istnienia komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w Polsce. Był rozpracowywany przez Wydział III „A”, przemianowany na Wydział V KW MO w Gdańsku, w ramach Sprawy Operacyjnego Sprawdzenia krypt. „Koza”, w dn. 3 lipca1980 r. przekwalifikowanej na Sprawę Operacyjnego Rozpracowania. Następnie został przerejestrowany do Sprawy Operacyjnego Rozpracowania krypt. „Kompania”, prowadzonej od 30 września 1982 r. do 21 września 1989 r.

14 sierpnia 1980 r., kiedy wybuchł w Stoczni Gdańskiej strajk, Jan Koziatek był jednym z aktywniejszych jego uczestników, został członkiem komitetu strajkowego Stoczni Gdańskiej. Po zwycięstwie sierpniowym i powstaniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” został wybrany przewodniczącym Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w Stoczni Gdańskiej. Od marca 1981 r. był członkiem Prezydium Komisji Zakładowej. Zdobył mandat delegata na I Walne Zebranie Delegatów Regionu Gdańskiego w lipcu 1981 r., był również delegatem na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność”, przewodnicząc Komisji Statutowej zjazdu.

13 grudnia 1981 r. władza komunistyczna w Polsce wprowadziła stan wojenny – okres bezwzględnego rozprawiania się z opozycją. Jan Koziatek został internowany już 13 grudnia 1981 r., na mocy decyzji Komendanta Wojewódzkiego MO w Gdańsku, trafił do Ośrodka Odosobnienia w Strzebielinku. Internowanie uchylono 9 grudnia 1982 r., Jan Koziatek został jednak zwolniony z pracy. Znalazł się w trudnej sytuacji życiowej, mógł na szczęście liczyć na konkretną, finansową pomoc, organizowaną przez działaczy zdelegalizowanej „Solidarności” dla rodzin osób represjonowanych z powodów politycznych.

Jan Koziatek znalazł zatrudnienie dopiero w 1983 r., po uchyleniu stanu wojennego, w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku. W 1986 r. znów podjął pracę w swoim zawodzie – był projektantem w kilku kolejnych przedsiębiorstwach i spółkach. Po transformacji ustrojowej w 1989 r. nie wrócił do pracy w Stoczni Gdańskiej. W latach 1986-1996 był współzałożycielem m.in. Spółdzielni Projektowej Instalprojekt, Zakładu Projektowego w Spółdzielni Remontowej, kilku przedsiębiorstw. Następnie na skutek przebycia ciężkiej choroby zmuszony był zaprzestać aktywności zawodowej i przejść na rentę. Powrócił do aktywności publicznej, by przewodniczyć Stowarzyszeniu Obrońców i Akcjonariuszy Stoczni Gdańskiej „Arka”.

W 2006 r., w kolejną rocznicę podpisania porozumień sierpniowych w Gdańsku, prezydent RP Lech Kaczyński uhonorował działaczy „Solidarności” odznaczeniami państwowymi. Jan Koziatek otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł 16 marca 2017 r. w Gdańsku. Pochowany został niedaleko rodzinnej Lipy, na cmentarzu parafialnym w Świętym Miejscu. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.

Oprac. Katarzyna Lisiecka

 

BIBLIOGRAFIA

Akta Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej:

IPN Gd 0046/829, materiały operacyjne; IPN Gd 003/166, sprawa obiektowa; IPN Gd 340/1, Sprawa Operacyjnego Rozpracowania kryp. „Arka”; IPN Gd 468/2, materiały operacyjne, IPN Gd 013/136, akta śledcze; IPN Gd 0207/2, akta operacyjne, IPN Gd 003/176, Sprawa Obiektowa krypt. „Renesans”/ „Mrowisko”, IPN Gd 159/416, akta internowanego

 

A. Kazański, Jan Koziatek, w ramach serii: „Bohaterowie Niepodległej” (podseria „Solidarność”) (mps, w druku)

Encyklopedia Solidarności, biogram Jan Koziatka

W walce lepszą przyszłość. Wolne Związki Zawodowe 1978-1980 – Wystawa IPN Gdańsk

M. Kruk, K.Pokwicka, K. Lisiecki, Gdański Sierpień ’80, Gdańsk 2010


Jan Piotr Koziatek was born on May 24, 1942, in the village of Lipa near Przasnysz. His father Stanisław and mother Władysława supported the family by working the fields. In 1960 Jan Koziatek completed vocational education as a locksmith. In March 1961 he came to the Gdańsk seacoast, like hundreds of other young men. He began working in Gdańsk Shipyard, at the W-2 Equipping Department, as installation assembler and welder. In September 1961 he entered the second-grade vocational school run by the shipyard (three year course), passing the maturity exam in 1964 and gaining the title of ship equipment technician. He was promoted in the shipyard to the post of technologist. In the same year he was called for the compulsory military service. After two years’ service he returned to the post of technologist in the shipyard, at the same time enrolling in part-time studies at the Gdańsk University of Technology (Politechnika Gdańska – PG), Mechanics and Technology Department. In 1968 he married Jadwiga nee Krawczyk, with whom he had three daughters.

In April 1971 he was promoted to constructor, and later to senior designer in the Hull Installations Workroom of the shipyard’s Design and Construction Bureau. He successfully handled studying in parallel with his day job. On April 15, 1972, he passed the engineer’s exam, specializing in welding equipment and technology. He was highly experienced and qualified regarding independent design of ship installations and piping. Among his designs was the original “system for pneumatic, automated and remote operation of fire-extinguishing installation and hold ventilation for ro-ro type ships.” The crowning achievement in Jan Koziatek’s professional career was the award of Silver Cross of Merit in 1976.

On April 29, 1978, the establishment of Free Trade Unions of the Coast was proclaimed in Gdańsk, the creation of Tri-City dissidents determined to struggle for the right of democratic rule in the state. The organization consisted of some 40 to 50 people, variously involved in its activities, and including Andrzej and Joanna Gwiazdas, Bogdan Borusewicz, Anna Walentynowicz, and Krzysztof Wyszkowski.

Jan Koziatek knew Anna Walentynowicz as an employee of the shipyard’s W-2 department. From her he learned about the free trade unions’ activities and the opportunity to join. In April 1979 he attended his first meeting. He immediately announced his readiness to distribute samizdat publications in the shipyard, such as the “Robotnik” (“The Worker”), edited by KOR (Komitet Obrony Robotników ­--- Committee for the Defense of Workers), or the Free Trade Unions’ paper, the “Robotnik Wybrzeża” (“Worker of the Coast”). He saw his opportunity in that, as an engineer employed in the Design and Construction Bureau, he would enter the shipyard bypassing the gate surveilled by factory guards.

Unfortunately, the meeting was also attended by a secret collaborator codenamed “Beryl” (“Beryllium”, Bernard W.), who reported in detail to his case officers in Security Service. This caused the secret police to turn their attention to Jan Koziatek. From May 8, 1979, he was surveilled by the Department III “A”, Gdańsk Voivodeship Citizens’ Militia, in operational investigation case codenamed “Róża” (“Rose”). The case was closed on October 22, 1979, but already on December 14, 1979, another one was opened. He remained surveilled and persecuted until the end of Communist security apparatus in Poland. He was investigated by the Department III “A”, later renamed as Department V of the Gdańsk Voivodeship Citizens’ Militia, in the operational control case codenamed “Koza” (“Goat”), on June 3, 1980, turned into an operational investigation case. Subsequently he was included in the operational investigation case “Kompania” (“Company”), which was conducted from September 30, 1982, to September 21, 1989.

As the strike broke out in Gdańsk Shipyard on August 14, 1980, Jan Koziatek was among the most active strikers, and became a member in the shipyard strikers’ committee.

 After the August triumph and establishing the “Solidarity” Independent Self-Governing Trade Union, Jan Koziatek was elected chairman for the trade union’s Founding Committee in the Gdańsk Shipyard. From March 1981 he was member of the Presidium of the union’s Enterprise Commission. He was chosen to be a deputy to the I General Meeting of Gdańsk Region Deputies in July 1981, and was also a deputy at the I National Congress of Deputies of “Solidarity” and headed the Congress’ Bylaw Commission.

On December 13, 1981, the Communist rulers of Poland declared martial law – the period of ruthless persecution of opposition. Jan Koziatek was interned already on December 13, on the basis of decision by Voivodeship Commandant of Citizens’ Militia he was sent to Detention Center in Strzebielinek. Internment was rescinded on December 9, 1982, but Jan Koziatek was fired from his job. His situation was precarious, but luckily he could count on actual financial help organized by activists of the delegalized “Solidarity” for the families of politically persecuted people.

Only in 1983, as the martial law was suspended, he found employment in the Central Maritime Museum in Gdańsk. In 1986 he returned to his job as a designer for a succession of state and private enterprises. He did not return to his job at Gdańsk Shipyard after the political transformation of 1989. In the years 1986-1996 he was a co-founder of Instalprojekt Design Cooperative, Design Workshop at the Repairs Cooperative, and a few other enterprises. Subsequently, due to severe illness he was forced to abandon professional activity and live on disability. He returned to political activity as the head of “Arka” (“Ark”) Association of Gdańsk Shipyard Defenders and Stock-Owners.

In 2006, on an anniversary of signing the August Agreements in Gdańsk, President of Poland Lech Kaczyński awarded state decorations to “Solidarity” activists. Jan Koziatek was awarded the Officer’s Cross, Polonia Restituta Order.

Jan Koziatek passed away in Gdańsk on March 16, 2017. He is buried near his place of birth, in  the churchyard in Święte Miejsce. He was posthumously awarded the Freedom and Solidarity Cross.

Compiled by Katarzyna Lisiecka

 

SOURCES

Archive files of Institute of National Remembrance

IPN Gd 0046/829, operational documentation; IPN Gd 003/166, object case; IPN Gd 340/1, operational investigation case codenamed “Arka” (“Ark”); IPN Gd 468/2, operational documentation; IPN Gd 013/136, investigation files; IPN Gd 0207/2, operational files; IPN Gd 003/176, object case codenamed “Renesans”/”Mrowisko” (“Renaissance”/”Anthill”); IPN Gd 159/416, file of an internee

A. Kazański, Jan Koziatek (part of the “Heroes of Independent Poland” series, “Solidarity” subseries, typescript in publication)

Encyklopedia Solidarności, Jan Koziatek’s bio

W walce lepszą przyszłość. Wolne Związki Zawodowe 1978-1980 (Fighting for a Better Future. Free Trade Unions 1978-1980), exhibition by IPN Gdańsk

M. Krok, M. Pokwicka, K. Lisiecki, Gdański Sierpień ’80, Gdańsk 2010                                            

do góry