E-Księgarnia
IPN Gdańsk
- 22 marca w siedzibie IPN Gdańsk (al. Grunwaldzka 216) o godz. 11.00 odbędzie się spotkanie „»Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat«: Sprawiedliwy i Ocalony mówią. Spotkanie ze świadkami Zagłady”.
Wydarzenie rozpocznie adresowana do uczniów trójmiejskich szkół prelekcja Bartosza Januszewskiego (IPN Gdańsk) poświęcona Polakom ratujących Żydów w czasie II wojny światowej.
Po prelekcji o godz. 12.30 odbędzie się panel dyskusyjny, w którym wezmą udział świadkowie historii – uratowany przez Polaków Jerzy Bander ur. 24.08.1942 r. w więzieniu Gestapo w Samborze k. Lwowa, członek Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu oraz odznaczony Medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata Ireneusz Rajchowski ur. 29.10.1928 r. w Warszawie (dokładne biogramy pana Jerzego oraz pana Ireneusza poniżej).
Na oba wydarzenia zapraszamy wszystkich chętnych, jednak liczba miejsc jest ograniczona.
- 24 marca o godz. 13.00 w Muzeum II Wojny Światowej z inicjatywy IPN Gdańsk odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy „Akcja »Żegota« Polski Podziemnej”. Tego samego dnia w MIIWŚ o godz. 14.00 będzie miała miejsce projekcja filmu „Paszporty Paragwaju”, poprzedzona prelekcją historyczną Bartosza Januszewskiego.
Delegatura IPN w Bydgoszczy
- 22 marca o godz. 12.00 w budynku Poczty Głównej w Bydgoszczy, ul. Jagiellońska 6 odbędzie się wernisaż wystawy „Akcja »Żegota« Polski Podziemnej”. Ekspozycja IPN, przygotowana w polsko-angielskiej wersji językowej, składa się z kilkunastu kompletów plansz. Powstała z inicjatywy zastępcy prezesa IPN dr. Mateusza Szpytmy. Autorami wystawy są dr Marcin Urynowicz i dr Paweł Rokicki. Więcej na ten temat tutaj.
- W numerze Plusa Minusa (Rzeczpospolita) znajdzie się dodatek historyczny przygotowany przez Instytut Pamięci Narodowej z okazji 24 III - "Nieznane historie z dziejów ratowania Żydów pod okupacją niemiecką". Zapraszamy do lektury tekstu dr. Tomasza Cerana z Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy "Prości polscy ludzie" o pomocy Polaków kobietom żydowskim z likwidowanych podobozów KL Stutthof na początku 1945 r.
IPN Gdańsk oraz Delegatura IPN w Bydgoszczy zapraszają również na pokazy filmu „Paszporty Paragwaju” w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką
Wejherowo
09.03.2019, godz. 17.00, Wejherowskie Centrum Kultury, ul. Jana III Sobieskiego 255;
10.03.2019, godz. 17.00, Wejherowskie Centrum Kultury, ul. Jana III Sobieskiego 255;
Tczew
18.03.2019, godz. 17.00, Fabryka Sztuk, ul. 30 stycznia 4;
Cedry Wielkie
19.03.2019, godz. 17.00, Żuławski Ośrodek Kultury i Sportu, ul. Osadników Wojskowych 41;
Kwidzyn
20.03.2019, godz. 18.00, Kwidzyńskie Centrum Kultury, ul. 11 listopada 13;
Gdańsk
22.03.2019, godz. 19.15, Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, ul. Wita Stwosza 55;
Bydgoszcz
25.03.2019, godz. 10.30, Kinoteatr Adria, ul. Toruńska 30 (obowiązują wcześniejsze zgłoszenia mailowe, szczegóły na plakacie);
25.03.2019, godz. 17.00, Aula Instytutu Nauk Politycznych UKW, ul. ks. J. Poniatowskiego 12, godz. 17.00 (wstęp wolny). Pokaz realizowany wspólnie z Instytutem Nauk Politycznych UKW w Bydgoszczy;
Rumia
26.03.2019, godz. 18.00, Stacja Kultury w Rumii, ul. Starowiejska 2;
Starogard Gdański
28.03.2019, godz. 18.30, sala św. Józefa przy kościele św. Katarzyny, ul. Tczewska 3;
Włocławek
3.04.2019, godz. 10.30, Centrum Kultury Browar B., ul. Łęgska 28.
Film „Paszporty Paragwaju” opowiada mało znaną historię współpracy polsko-żydowskiej, której celem nadrzędnym było życie drugiego człowieka. W latach 1942–1943 w poselstwie RP w Bernie funkcjonowała nieformalna grupa złożona z polskich dyplomatów oraz działaczy organizacji żydowskich. Wspólnie działali na rzecz uzyskiwania paszportów państw Ameryki Południowej. Fałszywe dokumenty trafiały do Żydów w okupowanej Europie, którzy dzięki nim uniknęli w większości wywózek do niemieckich obozów zagłady. Dodatkowe informacje na temat pokazów tutaj.
BIOGRAMY
Ireneusz Rajchowski, ur. 29.10.1928 w Warszawie. Jedyny syn Marii i Józefa Rajchowskich. Wychował się w Warszawie i tam także spędził okupację i kilka pierwszych dni Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Rodzina Rajchowskich zamieszkała przy ul. Leszno 91. Z okien mieszkania widać było bramę główną Getta Warszawskiego i bunkier niemiecki. Mama pana Rajchowskiego pracowała na terenie getta w żydowskiej firmie dziewiarskiej. Ojciec pana Ireneusza pracował w fabryce Lilpopa. W firmie „Lew i Seidler” mama pana Rajchowskiego poznała Żyda – Witold Górę, któremu potem pomogła wydostać się z getta (łapówka dla Niemców na bramie głównej) i ukrywała go potem u siebie w domu (pół roku). Witold Góra wyciągnął z getta także swoją córkę i żonę.
Podczas Powstania Warszawskiego ojciec pana Rajchowskiego został odłączony od rodziny i zapędzony przez Niemców do Ogrodu Saskiego, gdzie był żywą tarczą przed czołgami niemieckimi. Mamę pana Ireneusza odłączono wraz z innymi kobietami później. Pan Ireneusz został sam. Spotkał mamę dopiero w Pruszkowie, potem udało się także odnaleźć żywego ojca.
Na wniosek Witolda Góry w 1989 roku Instytut Yad Vashem odznaczył całą trzyosobową rodzinę Rajchowskich medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Witold Góra nie był jedynym ukrywanym przed rodzinę Rajchowskich. Ukrywano tam także kilkuletnią żydowską dziewczynkę, której dalsze losy niestety nie są znane.
Pan Rajchowski mieszka w Gdańsku na Stogach i czynnie wspiera wszelkie inicjatywy upamiętniające Polaków ratujących Żydów podczas II wojny Światowej. Do dziś utrzymuje przyjacielski kontakt z córką uratowanego Witolda Góry.
Jerzy Bander, ur.24.08.1942 w więzieniu Gestapo w Samborze k. Lwowa w czasie pierwszej dużej akcji, w której wywieziono do Bełżca i zamordowano ok 4 tys Żydów. Z najbliższej rodziny ocalał tylko ojciec ukrywając się na terenie Sambora po tym jak uciekł z ciężarówki wiozącej Żydów na rozstrzelanie. Matkę pana Jerzego, Rozalię i jej rodziców zamordowano w Obozie Zagłady Bełżec. Siostrę matki – Annę Thun, zastrzelił Gestapowiec na ulicy Lwowa. Matka ojca Salomea z domu Robinsohn otruła się przed akcją w Samborze. Siostra stryjenki – Maryla z domu Margulies zginęła skacząc z okna wysokiego budynku w Tarnowie. Pozostałych członków rodzin Thun Margulies i Robinsohn Niemcy zamordowali w Bełżcu.
Jerzego wyniesiono z więzienia i znajoma ojca – Polka – Maria Wachułka ukryła go w sierocińcu w Samborze prowadzonym przez Siostry Rodziny Maryi. W ten sposób przeżył do 1945 roku, kiedy znalazł go ojciec i obaj zostali repatriowani do Polski. Jerzy ukończył studia na Wydziale Elektrycznym i Automatyki Politechniki Śląskiej w Gliwicach. O tym, że jest Żydem dowiedział się dopiero w 1987 roku. Od 1992 roku działa w Stowarzyszeniu Dzieci Holokaustu i Stowarzyszeniu Żydów-Kombatantów. Emigrował do Izraela w latach 2005-2009, aktualnie mieszka w Sztutowie.