Nawigacja

Aktualności

Wspomnienie mieszkańców Torunia i powiatu pomordowanych przez Niemców w 1939 roku w lesie Barbarka – Toruń, 28 października 2018

W niedzielę 28 października odprawiona została Msza św. przy grobach ofiar w toruńskim lesie Barbarka. W uroczystości wziął udział prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk.

Uroczysta Eucharystia w największym na terenie Torunia miejscu masowych zbrodni niemieckich na polskiej ludności jest już wieloletnią tradycją. 28 października celebrował ją bp Wiesław Śmigiel, ordynariusz diecezji toruńskiej. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, a także delegacje nauczycieli i uczniów m.in. ze Szkoły Podstawowej im. Stanisławy Jaworskiej (jednej z ofiar zbrodni w Barbarce). Instytut Pamięci Narodowej reprezentował prof. Mirosław Golon, dyrektor gdańskiego oddziału.

Na uroczystość przybyła także kilkunastoosobowa delegacja z bawarskiego miasta Fürth. To właśnie z tej miejscowości przybył do Torunia w czasie wojny jeden z największych zbrodniarzy niemieckich Franz Jacob. W Fürth urodził się też największy zbrodniarz na Pomozu Albert Forster. 

Rodziny pomordowanych przy dołach śmierci, a później także zbudowanych pojedynczych grobach modliły się już wkrótce po wojnie. Pełne upamiętnienie ofiar zbrodni zrealizowano w 70. rocznicę zbrodni, w 2009 roku. Przy dołach śmierci stanął wówczas jeden z najpiękniejszych w regionie pomników martyrologicznych.

Duża, dramatyczna figura przedstawiająca upadającego do grobu człowieka, stoi na postumencie, na którego bokach wyryto wszystkie znane 298 nazwisk ofiar, czyli prawdopodobnie około połowę wszystkich, którzy zostali zamordowani w lesie Barbarka.

Wśród tej grupy zamordowanych było co najmniej 30 polskich nauczycieli, w tym wspaniałe nauczycielki, znane też z wielkiej aktywności w Związku Harcerstwa Polskiego: Stanisława Jaworska z Wrzosów i Wanda Palenica z Kamionek oraz Kazimiera Maćkowiak ze szkoły w Złotorii.

Zamordowano w Barbarce także co najmniej siedmiu duchownych katolickich, w tym m.in. ksiądz Jan Pronobis proboszcz parafii w Grębocinie, ks. Stanisław Główczewski proboszcz parafii w Kaszczorku, oraz dwóch duchownych z toruńskiej parafii Św. Piotra i Pawła: ks. Jan Mencel i ks. Antoni Januszewski. Wśród ofiar byli także liczni kupcy i przedsiębiorcy, polscy żołnierze i policjanci, rzemieślnicy, robotnicy, prawnicy i urzędnicy, wielu samorządowców oraz znani ziemianie, w tym m.in. Leon Czarliński z Brąchnówka i Jan Donimirski z Łysomic.

Najliczniejsi wśród ofiar byli polscy rolnicy, często znani z aktywności społecznej. Śmierć tych setek aktywnych, mądrych, pracowitych i kochających Polskę obywateli była ogromną i niepowetowaną stratą dla Torunia i regionu.

Przez wiele lat po wojnie pamięć o tych ofiarach była bardzo ograniczona i zbyt skromna. Dopiero od końca lat osiemdziesiątych sytuacja zaczęła się poprawiać, a niewątpliwie największym sukcesem było wielkie upamiętnienie w 2009 roku, gdy obok dużego pomnika opublikowano także pierwszą naukową pełną monografię tej zbrodni autorstwa prof. Jana Szilinga i dr hab. Sylwii Grochowiny, a także specjalną wystawę z informacjami na temat ofiar, która do dziś stoi w pobliżu dołów śmierci na Barbarce.

Warto dodać, że tegoroczne uroczystości w Toruniu odbyły się kilka tygodni po odsłonięciu w centrum, w samym śródmieściu przedwojennej stolicy województwa pomorskiego wielkiego pomnika dedykowanego wszystkim ofiarom Zbrodni Pomorskiej 1939 roku.

Na pomniku zostały utrwalone nazwy prawie 400 miejscowości, w których Niemcy dokonali masowych mordów. W pobliżu tego nowego upamiętnienia ustawiono najważniejszą wystawę Instytutu Pamięci Narodowej poświęconą tej tematyce (autorstwa dr Izabeli Mazanowskiej i dr. Tomasza Cerana): Zapomniani kaci Hitlera. „Samoobrona” Niemiecka na Pomorzu Gdańskim (Selbstschutz Westpreussen) w 1939 r.

Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do odwiedzenia nowego pomnika w pobliżu toruńskiego dworca PKS oraz obejrzenia stojącej przy pomniku wystawy.

do góry