E-Księgarnia
29 września 2018 (dzień pierwszy Festiwalu)
Pierwszego dnia zaplanowano kilkanaście filmowych pokazów konkursowych, cztery panele dyskusyjne, pokazy wystaw i szereg atrakcji, odbywających się na wolnym powietrzu na Placu Grunwaldzkim. Pozostałe wydarzenia (w tym pokazy filmowe) odbywają się w Gdyńskim Centrum Filmowym i w Teatrze Muzycznym.
Na odwiedzających czeka stoisko Instytutu Pamięci Narodowej (prowadzone przez Krzysztofa Filipa), na którym można nabyć książki związane z Żołnierzami Wyklętymi, otrzymać bezpłatne broszury z serii Patroni naszych ulic (m.in. z „Inką”, „Zaporą”, „Anodą”), plakaty. Prezentujemy także plakaty z dorobkiem Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Gdańsku. To m.in. odsłonięte wiosną br. tablice pamiątkowe i informacyjne z przedstawicielami Wolnych Związków Zawodowych i Genocidium Atrox – tablica poświęcona ofiarom ludobójstwa na ziemiach południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej. Wkrótce na Placu Grunwaldzkim pojawi się także stoisko edukacyjne Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN.
W południe odbył się panel dyskusyjny „Dwie Niepodległości”. Wzięli w nim udział: senator prof. Jan Żaryn, reżyser Rafał Geremek, redaktor Tomasz Łysiak oraz dr. Filip Musiał, dyrektor Oddziału IPN Kraków. Dyskusję prowadził Jan Ruman, redaktor naczelny „Biuletynu Instytutu Pamięci Narodowej”. Panel odbył się udziałem licznej publiczności, wśród gości byli m.in. Joanna Duda-Gwiazda i Andrzej Gwiazda. Paneliści w interesującej wymianie zdań podkreślali, że Polacy zupełnie inaczej przeżywali odzyskanie niepodległości w 1918 i 1989 roku.
– W 1918 roku był triumf wolności, w 1989 roku triumf wyborczy – mówił dr hab. Filip Musiał.
Panel rozpoczął senator prof. Jan Żaryn.
– Istniała ciągłość ducha polskiego nawet w tak dramatycznych okolicznościach, jak okres rozbiorów i zaborów przesiąkniętych powstaniami – podkreślał prof. Żaryn. Zaznaczył, że w 1918 r. istniała ciągłość pamięci w narodzie, a dzięki „pokoleniu niepokornych” (m.in. Józefowi Piłsudskiemu) udało się przezwyciężyć procesy depolonizacyjne. Dzięki Józefowi Piłsudskiemu udało się odciągnąć robotników od marksizmu internacjonalistycznego na rzecz socjalizmu niepodległościowego. W konsekwencji udało się ocalić strukturę narodu polskiego.
Natomiast w 1989 roku struktura ta uległa zmianie i znalazły się w niej „niewłaściwe osoby”.
Kolejnym panelistą był dr hab. Filip Musiał (dyrektor Oddziału IPN w Krakowie). Zaznaczył:
– Okres PRL dokonał większego spustoszenia wśród elit niż okres zaborów [...] nowe elity rekrutowały się z nizin społecznych [...] nastąpiło zerwanie kodu kulturowego [...] a nowe elity przyjęły mentalność niewolniczą [...] gdzieś na margines zostaje zepchnięte myślenie kategoriami ludzi wolnych.
Filip Musiał podkreślił znaczenie symboliki w czasie odzyskania niepodległości: w 1918 r. odrzucono spuściznę zaborczą, natomiast w 1989 roku mieliśmy polityczną schizofrenię – spuściznę postsowiecką, której ostatnim akordem były protesty związane ze zmianami nazw ulic.
Po południu odbył się również interesujący panel dyskusyjny pt. „Polska polityka historyczna” z udziałem Piotra Mazurka, doradcy wicepremiera Piotra Glińskiego; senatora prof. Jana Żaryna; dr. Karola Nawrockiego – dyrektora Muzeum II Wojny Światowej; Jacka Pawłowicza – dyrektora Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL; Jacka Burego – komendanta Świetlicy OHP Lublin; Jacka Karczewskiego – dyrektora Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce; Mariusza Olczaka – zastępcy dyrektora Archiwów Akt Nowych oraz Grzegorza Górnego, publicysty.
Na Placu Grunwaldzkim prezentujemy wystawę „Zbrodnie komunistyczne w Marynarce Wojennej w okresie stalinowskim”, na którą również zapraszamy.
30 września 2018 (drugi dzień Festiwalu)
Drugiego dnia Festiwalu zaplanowano pokazy kilkunastu konkursowych produkcji. Wśród nich są dokumenty związane pomorskim regionem: „Błękitna Armia 1917–1919” w reżyserii Leszka Wiśniewskiego i „Andrzej Kołodziej. Bardzo polska opowieść” w reż. Marii Dłużewskiej. Interesujący jest również dokument „Rok 1966” w reż. Rafała Geremka, poświęcony konfrontacji między władzą komunistyczną a Kościołem w roku obchodów milenium chrztu Polski.
– Poziom Festiwalu staje się z roku na rok coraz wyższy. Jest coraz więcej zawodowstwa, a mniej amatorszczyzny – podkreślił prof. Piotr Niwiński, pracownik Oddziału IPN w Gdańsku, a jednocześnie członek konkursowego jury.
Na Placu Grunwaldzkim obecne jest stoisko Instytutu Pamięci Narodowej z publikacjami związanymi z Żołnierzami Wyklętymi. Wśród nich są albumy i komiksy dostępne w promocyjnych cenach.
Warto podkreślić, że organizatorzy wydarzenia pomyśleli także o atrakcjach dla najmłodszych uczestników. To m.in. warsztaty pt. „Malowanie historii” (wielkoformatowe malarstwo na żywo) czy animacje polegające na budowie z klocków ORP Orzeł i ORP Błyskawica. Ciekawostką jest prezentacja rekonstrukcji samochodu Józefa Bożka (wynalazcy ze Śląska Cieszyńskiego z pierwszej połowy XIX w.).
Po południu w Teatrze Muzycznym w Gdyni odbył się wernisaż wystawy „Wy i My. Węgry i Polska na przestrzeni stu lat”. Wzięli w nim udział: Julia Przyłębska, prezes Trybunału Konstytucyjnego; prof. Zdzisław Krasnodębski, wiceprzewodniczący PE; Maria Wittner (Węgry); dr Jarosław Szarek, prezes IPN; dr István Kovács, dyplomata (Węgry).
– Europa potrzebuje dzisiaj naszego wspólnego świadectwa [...], że można budować nowoczesne państwa pamiętając o dumnej przeszłości, pamiętając o łacińskich korzeniach – powiedział prezes IPN dr Jarosław Szarek w czasie wernisażu.
Następnie odbył się panel dyskusyjny „Kapitał moralny narodu” z udziałem wielu znakomitych gości: prof. Zdzisława Krasnodębskiego, dr. Jarosława Szarka, prof. Andrzeja Przyłębskiego (ambasadora RP w Niemczech), dr. Michała Łuczewskiego (dyr. Centrum Myśli Jana Pawła II), red. Piotra Semki. Obecny był również dr István Kovács (historyk, Węgry). Panel prowadził red. Jacek Karnowski.
Dr Szarek podkreślił, że mamy w Polsce problem ze znalezieniem wspólnego mianownika w opowieści o naszej historii. Wpierw musimy znaleźć przekaz dla nas, a dopiero potem pójść z nim do Europy.
– Dziś w Europie stawiane są pomniki Karola Marksa. Dla poważnych kręgów kulturowych Europy komunizm jest inspiracją. [...] [Ale] to w Polsce chcą mieszkać obywatele państw zachodnich. Polskość jest atrakcyjna, to nas tworzy – mówił prezez IPN.
1 października 2018 (trzeci dzień Festiwalu)
Wśród wielu ciekawych wydarzeń trzeciego dnia Festiwalu warto wymienić projekt „Młodzi dla Historii”. W ramach projektu zostały zaprezentowane spektakle teatralne i filmowe; na Placu Grunwaldzkim odbył się także pokaz historycznych stylizacji modowych. W projekcie wzięło udział ok. 160 uczestników z całego kraju, obecni byli goście zagraniczni (m.in. ze Stanów Zjednoczonych).
Pokaz stylizacji modowych na Placu Grunwaldzkim
Na popołudniowym pokazie specjalnym NNW zaprezentowano klasykę filmu dokumentalnego poświęconą Ryszardowi Siwcowi – „Usłyszcie mój krzyk”. W pokazie wziął udział Wit Siwiec, syn Ryszarda Siwca, zamieszkały w Kanadzie, a także reżyser Maciej Drygas.
W południe odbyła się konferencja prasowa NNW, którą poprowadził Marcin Wikło. Wśród jej uczestników był prezydent Gdyni Wojciech Szczurek, który podkreślił, że władze miasta od początku miały przekonanie, aby zaangażować się w organizację wydarzenia. Prezydent Gdyni dodał, że również dzięki Festiwalowi NNW –
– Świadomość Polaków o współczesnej historii Polski jest w zupełnie innym miejscu [...] i jestem dumny, że dzieje się [on] w Gdyni.
Dyrektor Festiwalu Arkadiusz Gołębiewski podkreślił, że wydarzenie ciągle się rozwija i jest coraz większym wyzwaniem dla organizatorów, aby pogodzić wszystkie nowe aktywności, które się z roku na rok pojawiają. Festiwal jest jednak przede wszystkim hołdem dla Wyklętych.
– Honorujemy również pośmiertnie naszych bohaterów, w tym admirała Józefa Unruga.
Trzeciego dnia Festiwalu w ramach pokazów specjalnych zaprezentowany został film „Admirał Unrug” w reż. Macieja Wójcika. Po południu odbył się również pokaz filmu „Ryngraf” w reż. Doroty Kani, a po filmie spotkanie z wiceprezesem IPN prof. Krzysztofem Szwagrzykiem. Wzruszający dokument poświęcony był żołnierzowi Narodowych Sił Zbrojnych Stanisławowi Olszewskiemu, którego szczątki, wraz z ryngrafem, odnalazł w 2017 r. zespół prof. Krzysztofa Szwagrzyka.
Pod koniec dnia na Placu Grunwaldzkim odbył się koncert Orkiestry Wielkich Bębnów.
2 października 2018 (czwarty dzień Festiwalu)
Czwarty dzień Festiwalu Niepokorni Niezłomni Wyklęci odbywa się w szczególnym momencie – w dniu uroczystości pogrzebowych admirała Józefa Unruga.
Festiwal zwieńczy uroczysta Gala Zamknięcia, która rozpocznie się o godz. 18.00 na dużej scenie Teatru Muzycznego. W międzyczasie odbywają się kolejne pokazy konkursowe i panele dyskusyjne. Przed południem miał miejsce panel „Wydrapywanie pamięci z niepamięci” z udziałem przedstawicieli warszawskiego oddziału IPN – dr. Kazimierza Krajewskiego i dr. Tomasza Łabuszewskiego; Oddział IPN w Gdańsku reprezentował prof. Piotr Niwiński. Uczestniczyli w nim także: reżyser Maciej Drygas, dr Petr Blažek (Instytut Badania Reżimów Totalitarnych, Czechy), Maria Wittner (Węgry), Miloš Doležal (Czechy), Jacek Pawłowicz (dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL), Mariusz Olczak (wicedyrektor AAN) i red. Piotr Semka. Panel poprowadził Paweł Nowacki.
Wśród wielu filmów, z którymi mogli zapoznać się goście Festiwalu, warto wymienić „Narodowe Zjednoczenie Wojskowe. Do końca wierni Polsce” w reż. Łukasza Korwina. Na sali obecni byli przedstawiciele grup rekonstrukcyjnych, którzy wzięli udział w dokumencie.
Cały czas dostępne było stoisko z publikacjami IPN prowadzone przez pracownika oddziału IPN w Gdańsku Krzysztofa Filipa. Czekaliśmy na gości w budynku Gdyńskiego Centrum Filmowego. Szczególnym powodzeniem cieszy się album Wyklęci 1944–1963. Żołnierze podziemia niepodległościowego w latach 1944–1963 (red. Kazimierz Krajewski i Tomasz Łabuszewski, Warszawa 2017) i inne publikacje poświęcone Żołnierzom Wyklętym.
W uroczystej i widowiskowej Gali Zamknięcia nagrodę Złoty Opornik – za najlepszy film festiwalu – otrzymała Maria Dłużewska za opowieść o małżeństwie państwa Kelusów, natomiast Dorota Kania otrzymała Nagrodę im. Janusza Krupskiego za film „Ryngraf”.
X Festiwal Niepokorni Niezłomni Wyklęci, w stulecie odzyskania Niepodległości, został objęty Patronatem Narodowym przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudę. Prezydent Andrzej Duda był gościem czwartego dnia Festiwalu.
Więcej informacji o Festiwalu NNW dostępnych jest na stronie internetowej: festiwalnnw.pl. Instytut Pamięci Narodowej był partnerem wydarzenia.