Instytut Pamięci Narodowej W Gdańsku odbyły się ogólnopolskie obchody 40. rocznicy utworzenia Wolnych Związków Zawodowych – 27–29 kwietnia 2018 - Aktualności -

Drugi dzień obchodów rozpoczął się od odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej Andrzejowi Butkiewiczowi. Została ona umieszczona na domu przy ul. Świętego Ducha 37/39 (Gdańsk Śródmieście), gdzie w latach 1974–1982 mieszkał bohater Wolnych Związków Zawodowych. Zmarłego wspominała najbliższa rodzina, a także działacz opozycji demokratycznej Andrzej Kołodziej.

Następnie w Sali BHP w Gdańsku odbyła się konferencja prasowa prezesa IPN. Uczestniczyli w niej również prof. Mirosław Golon, dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku i Krzysztof Dośla, przewodniczący Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”. Prezes IPN podkreślił znaczenie WZZ w walce o godność robotników i odzyskanie niepodległości:

Latem 1980 r. idea garstki ludzi z WZZ została podchwycona przez setki tysięcy, a później miliony Polaków zrzeszonych w Solidarności [...] Te trzydniowe obchody oddaliśmy działaczom WZZ. To jest ich rocznica i wszystkie nasze przedsięwzięcia były tak ukierunkowane, żeby przypomnieć, upamiętnić tych, którzy już nie żyją i oddać głos tym żyjącym jeszcze, świadkom historii.

Następnie na placu Solidarności prezes IPN otworzył wystawę „Wolne Związki Zawodowe 1978–1980”.

„Polska wolność ma taką siłę, że potrafi zmieniać bieg historii” – mówił dr Jarosław Szarek podczas otwarcia prezentacji.

Wystawę przygotowali pracownicy Archiwum IPN w Gdańsku Karol Lisiecki i Dariusz Mańkowski. Ekspozycja przedstawia historię Wolnych Związków Zawodowych, a także sylwetki jej twórców, działaczy i współpracowników.

W południe w gdańskiej bazylice św. Brygidy odbyła się Msza Święta, którą poprowadził Arcybiskup Metropolita Gdański Sławoj Leszek Głódź. W nabożeństwie uczestniczyli prezes IPN dr Jarosław Szarek, dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosław Golon, a także pomorscy parlamentarzyści. W słowie do zgromadzonych Arcybiskup mówił o wielkiej roli, jaką odegrały Wolne Związki Zawodowe:

Przedsierpniowa opozycja trafiła w Trójmieście na wyjątkowo podatny grunt, co więcej – wstrzeliła się w przełomowy moment historyczny, torując drogę do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

Dalsza część uroczystości odbyła się w Sali BHP Stoczni Gdańskiej. Prezes IPN dr Jarosław Szarek w imieniu Prezydenta RP Andrzej Dudy wręczył 13 działaczom opozycji demokratycznej z okresu PRL Krzyże Wolności i Solidarności (w tym 5 pośmiertnie). Temu wydarzeniu poświęciliśmy osobną relację.

Później zaprezentowane zostały dwie ważne inicjatywy IPN, przygotowane w związku z 40. rocznicą utworzenia Wolnych Związków Zawodowych. Pierwszą jest opracowanie pt. Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 1978–1980 w relacjach. Jego autorami są pracownicy gdańskiego IPN: dr Piotr Brzeziński i Arkadiusz Kazański. Z kolei Bożena Cisek (Archiwum IPN w Warszawie) przedstawiła portal edukacyjny pt. Wolne Związki Zawodowe 1978–1980. Jest to dostępne w Internecie kompendium wiedzy na temat WZZ, zawierające dane biograficzne, dokumenty, fotografie i wiele innych wartościowych archiwaliów. Portal dostępny jest pod adresem: wzz.ipn.gov.pl.

Drugi dzień uroczystości zakończyło spotkanie wspomnieniowo-dyskusyjne „Świadkowie historii o walce o wolną Polskę”. Poprowadzili je dr hab. prof. ASW Sławomir Cenckiewicz i dr Cecylia Kuta (IPN Kraków). W spotkaniu uczestniczyli: Andrzej Gwiazda, Joanna Duda-Gwiazda, Jan Karandziej, Andrzej Kołodziej, Mariusz Muskat, Andrzej Runowski, Jan Świtoń, Błażej Wyszkowski, Krzysztof Wyszkowski, Lech Zborowski.

Trzeciego dnia uroczystości odbył się koncert gdańskiego barda opozycji antykomunistycznej, zatytułowany „Andrzej Kołakowski i Przyjaciele”. To artystyczne podsumowanie obchodów 40-lecia WZZ. Uczestnikom wydarzenia przekazaliśmy bezpłatnie szereg wydawnictw IPN o historii „Solidarności” i opozycji demokratycznej.

***

27 kwietnia 2018 r., pierwszego dnia uroczystości, delegacja Instytutu Pamięci Narodowej z prezesem dr. Jarosławem Szarkiem na czele złożyła kwiaty na grobach członków WZZ i odsłoniła tablice pamiątkowe im poświęcone.

Pierwszym miejscem, do którego udała się delegacja IPN oraz liczni goście, był grób Kazimierza Szołocha na Cmentarzu Komunalnym w Pruszczu Gdańskim. Następnie udaliśmy się na Cmentarz Łostowicki, gdzie kwiaty zostały złożone na grobach Stanisława Kowalskiego, Tadeusza Szczepańskiego i Marka Zborowskiego, w dalszej kolejności na grobie Antoniego Sokołowskiego (na Cmentarzu Św. Franciszka w Gdańsku), Anny Walentynowicz, Aliny Pienkowskiej, Macieja Miatkowskiego, Tomasza Wojdakowskiego, Jana Zapolnika (na Cmentarzu Srebrzysko) oraz Marii Płońskiej (na Cmentarzu Oliwskim).

Na popołudnie zaplanowano odsłonięcie tablic pamiątkowych, umieszczonych w miejscach zamieszkania nieżyjących już działaczy WZZ. Tablice odsłonił prezes IPN dr Jarosław Szarek z udziałem przedstawicieli rodzin:  Marii Płońskiej, Macieja Miatkowskiego, Henryka Lenarciaka i Stanisława Kowalskiego.

Wszystkim uroczystościom towarzyszyły przemówienia. Wiele wspomnień o zmarłych wygłosili Joanna Duda-Gwiazda, Andrzej Gwiazda i Krzysztof Wyszkowski. Wśród przemawiających byli również Jan Karandziej i Ewa Kubasiewicz. Popołudniowym uroczystościom towarzyszyła modlitwa, którą poprowadził ks. dr Maciej Kwiecień, dyrektot Radia Plus.

Wspomnienia o zmarłych miały często bardzo osobisty charakter. Jak choćby o Maryli Płońskiej, której odwagę Andrzej Gwiazda (w czasie odsłonięcia tablicy pamiątkowej przy ul. Wejhera 3 na gdańskiej Żabiance) wspominał następująco:

Przy końcu W[olnych] Z[wiązków] Z[awodowych] w czasie strajku w Stoczni [Gdańskiej] Marylka została zakwalifikowana jako największa ekstrema, dlatego, że w wywiadzie udzielonej jakiejś prasie dokładnie udowodniła, że system komunistyczny jest niereformowalny.